لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:188
آزاديِ شَرْق، نام دو نشريه با مشخصاتي به شرح زير:
1. نشريهاي به مديريت عبدالرحمن سيفآزاد که در رمضان 1339ق/مة 1921م در برلين
بنياد نهاده شد (آزادي شرق، س 1، شمـ 1) و در سالهاي 1339-1343ق/1921-1924م، تا
شمارة 32 در همين شهر و از آن پس در تهران، بيشتر ماهي يکبار، و به ندرت 2 بار در
ماه چاپ ميشد. پس از مدتي تعطيل، بار ديگر انتشار آن در برلين از سر گرفته شد.
شمارهاي از سال هشتم آن (خرداد 1308ش) به صورت جداگانه در آرشيو روزنامههاي
کتابخانة مرکزي دانشگاه تهران موجود است (سلطاني، شمـ 6، ص 3؛ آزادي شرق، س 8، شمـ
2). سرلوحة اين نشريّه تصويري است از نيمکرة زمين که تني چند با جامههاي قومي
ملتهاي خاورزمين دست در دست يکديگر ـ به نشان اتحاد اين ملتها ـ در اطراف آن حلقه
زدهاند. عباراتي از قرآن مجيد و سه بيت از اشعار سعدي که با «بني آدم اعضاي
يکديگرند» آغاز ميگردد در اطراف اين تصوير ديده ميشود. اين نشريه لحن تند
ضدانگليسي دارد و از رجال سياسي و اجتماعي آن زمان با ديدگاههايي گاه کاملاً متضاد
که در مخالفت با سياستهاي انگلستان اشتراک نظر دارند، با ستايش ياد ميکند (آزادي
شرق، شمـ 1، ص 3؛ شمـ 2، ص 2؛ 3، شمـ 10؛ شمـ 12؛ س 8، شمـ 2). مطالب آن به زبانهاي
فارسي، اردو، عربي، ترکي و نيز به زبانهاي اروپايي چون فرانسه، انگليسي و آلماني،
همراه با تصاوير روشن و تاريخي است (شمارههاي مختلف نشريه). افزون بر پرداختن به
رويدادهاي سياسي و اوضاع اجتماعي کشورهايي چون ايران، افغانستان، هند، ترکيه، مصر،
سودان و ديگر کشورهاي عربي، به معرفي دولتمردان اين کشورها نيز ميپردازد (معرفي
مشيرالدوله پيرنيا، شمـ 11؛ اماناللهخان پادشاه افغانستان، شمـ 10؛ شکيب ارسلان،
شمـ 2؛ ميرزاکوچکخان، شمـ 40 و جز اينان). اين نشريه براي آشنايي با نظرات گروهي
از روشنفکران شرق بهويژه ايران که ميان سالهاي 1300-1310ش مبلغ افکار آلماندوستي
بودند، داراي اهميت تاريخي است. سيفآزاد، (د شهريور 1350ش)، اهل دامغان و از
پيشگامان روزنامهنگاري در ايران بود (يغمايي، شمـ 6، ص 375). او نشرية ديگري به
نام ايران باستان تأسيس کرد و در کنار روزنامهنگاري و فعاليتهاي سياسي (بلوشر، 90،
91، 138، 139) به کارهاي ادبي، چون چاپ ديوان عارف و ديوان فروغي بسطامي نيز
ميپرداخت (يغمايي، شمـ 6، ص 375).
2. نشريهاي هفتگي، به مديريت عبدالله رازي که از سال 1324ش در تهران منتشر ميشد.
شمارههاي سال اول آن (1-30، به استثناي شمارههاي 15 و 20) و سال دوم (31-51) و
سال سوم (56-78) در آرشيو کتابخانة مرکزي دانشگاه تهران باقي است. در آخرين شمارة
موجود، نام اکبر مسعودي شيرازي به عنوان مديرمسئول آن ياد شده است.
بنيانگذار اين هفتهنامه عبدالله رازي (1273-1334ش) داراي تأليفاتي در تاريخ و
ادبيات (شعر و نمايشنامهنويسي) است. وي قبلاً مجلة سودمند را در قاهره به زبان
فارسي منتشر ميکرد که بعدها به رستاخيز، و سپس عصر پهلوي تغيير نام داد.
آزادي شرق بيانکنددة نظرات سياسي و اجتماعي رازي است که در مجموع، نوعي التقاط
افکار سوسياليستي و سلطنتطلبي بود. اين نشريه مدتي توقيف شد و يک چند به نام آزادي
خلق منتشر گرديد (شمارههاي 6-11، سال 1325ش).
مآخذ: آدميت، محمدحسن، «يادي از دوست فقيد دانشمند»، تاريخ کامل ايران، عبدالله
رازي، تهران، اقبال، 1341ش؛ آزادي شرق، (به مديريت سيفآزاد)، شمارههاي مختلف
سالهاي اول، دوم، سوم و هشتم؛ همان، (به مديريت عبدالله رازي)، شمارههاي مختلف؛
بلوشر، ويپرت، سفرنامه، ترجمة کيکاووس جهانداري، تهران، خوارزمي، 1363؛ سلطاني،
مرتضي، فهرست روزنامههاي فارسي، (1267 تا 1320ش)، کتابخانة مرکزي و مرکز اسناد،
تهران، 1354ش؛ سيفآزاد، مقدمة ديوان عارف، تهران، 1341ش؛ يغمايي، حبيب، «وفات
سيفآزاد»، يغما، س 24 (شهريور 1350).
بخش ادبيات
