لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:251
آصَفُاللُّغات، کتابي در لغت فارسي و اردو، نوشتة نوّاب عزيز جنگ،
خانبهادرشمسالعلماءاحمدعبدالعزيز نايطي، متخلص به «ولا»، که در فاصلة سالهاي
1325-1340ق/1906-1921م، به نام نظامالدوله نظامالملکآصفجاه تصنيف و در مؤسسة
عزيزالمطابع حيدرآباد دکن تا جلد هفدهم در 200‘10 صفحه، چاپ شده است. کار کصنّف با
مرگ وي ناتمام مانده است و آخرين جلد آن به لغت «جرار» پايان مييابد.
مآخذ آصفاللّغات: نويسنده در مقدمة جلد نخست 40 کتاب لغت و فرهنگنامه را به عنوان
مآخذ علاوه بر برخي فرهنگهاي معتبر فارسي مانند سروري، جهانگيري، رشيدي، برهان قاطع
و سراجاللغات، فرهنگهاي سه زبانهاي چون افسراللغات و شمساللغات (عربي، فارسي و
ترکي) و گلشن فيض (فارسي و عربي و اردو) و فرهنگهاي دوزبانه مانند جامعاللغات
(فارسي و اردو) نيز ديده ميشود، ولي کتابهاي قديم تر، چون فرهنگ اسدي، معيار
جمالي، فرهنگ قواس، صحاحاللغه و شرفنامه در شمار مآخذ او نبوده است.
ترتيب لغات، الفبايي و به شيوه فرهنگنويسي جديد است. اين ترتيب از حرف اول تا حرف
آخر هر واژه رعايت شده است. اين فرهنگ شامل لغات مفرد و مرکب است، و در تعريف لغات،
معاني لغوي، مجازي، اصطلاحي و محاورهاي در نظر گرفته شده و نويسنده از شاعران
معروف، شاهد آورده است. گاهي ضربالمثلهاي رايج نيز در ذيل لغات امده است. در اغلب
موارد تلفظ کلمات به کمک کلمات هم وزن داده شده است.
از ويژگيهاي اين فرهنگ آوردن اختلاف نظرهاي پژوهشگران دربارة معاني واژه يا اصطلاح
واحد است و نويسنده پس از نقل اقوال مختلف، داوري و استنتاج خود را در پايان بيان
ميدارد (نواب عزيز، 1/15).
آوردن معادلهاي کلمات فارسي به زبان اردو و نقل شواهد از شعر اردو، از اختصاصات اين
اثر است. (نواب عزيز، 1/15) نويسنده تنها به نقل لغات از فرهنگها اکتفا نکرده و
برخي از نالفاظ جديده بيرون از چهل کتاب» (نواب عزيز، 1/16) را نيز با بررسي در
متون و استنباط کاربردهاي تازة لغات، به دست داده است.
آصفاللغات چنانکه گفته شد، از اواسط حرف جيم فراتر نميرود و عبارات آن به شيوة
پارسينويسي رايج در هند است، لکن از لحاظ دقت در معاني لغات و تفکيک معاني و آوردن
شواهد و نيز از جهت نقد اقوال فرهنگنويسان ديگر، داراي اهميت است.
در لغتنامه دهخدا و فرهنگ فارسي معين از اين کتاب استفاده شده است (مقدمة
لغتنامه، 180، مقدمة فرهنگ فارسي، چهل و سه).
مآخذ: مشار، خانبابا، فهرست چاپي فارسي، 1/77-78؛ نواب عزيز جنگ بهادرخان،
آصفاللغات، حيدرآباد دکن، عزيزالمطابع، 1325-1340ق.
بخش ادبيات
