لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:252
آصَفِيَّه، از کتابخانههاي مهم و معتبر هند واقع در حيرآباد دکن. اين کتابخانه
در 1308ق/1891م در زمان ميرمحبوب عليخاننظام نهم (1286-1329ق/1869-1611م) به کوشش
سيدحسين بلگرامي و ملاعبدالقيّوم تأسيس شد. چندي بعد حکومت دکن آن را جزءِ تأسيسات
دولتي قرار داد و مقررّي سالانه را آن تعيين کرد، و به منظور گسترش مجموعة کتابهاي
آن، اقدام به خريد کتابخانههاي شخصي نمود. اولين مدير کتابخانة آصفيه، مولوي
سيدعلي حيدر طباطبايي بود که پس از مرگ وي مولوي تصدق حسين ساليان دراز رياست
کتابخانه را به عهده گرفت و پس از او پسرش مولوي عباس حسين مدير کتابخانه شد. تدوين
فهرستي از گزيدة کتابهاي عربي و فارسي آصفيه به کوشش او و پسرش انجام پذيرفت.
کتابخانة آصفيه پس از انقراض حکومت نظام شاهيّة دکن (آصف جاهيّه)
(1137-1376ق/1724-1956م) کتابخانة مرکزي حيدرآباد نام گرفت. سپس مجموعة کتابهاي آن
به «کتابخانة دولتي نسخ شرقي و »وسسة تحقيقاتي آندراپرادش» انتقال يافت.
در اين کتابخانه نسخ متعدد چاپي و خطي به زبانهاي عربي، فارسي، اردو، انگليسي و
زبانهاي محلي شبه قارّه موجود است. تعداد اين کتابها در 1370ق/1950م تقريباً به
760‘76 جلد رسيد که از اين شمار 428‘14 جلد نسخههاي خطي بود. در همين سال تعداد
نسخ خطي فارسي و عربي آن به 000‘16 جلد و نسخههاي خطي اردوي آن به حدود 800 جلد
رسيد.
علاوه برکميت قابل توجه، کتابهاي کتاخانة آصفيه از لحاظ تنوّع مضوعات نيز قابل توجه
است. در فهرست آثار عربي فارسي آن مشخصات صدها کتاب در فقه (مذاهب اهل سنت و مذهب
شيعة اماميه)، کلام، حديث، رجال، علوم قرآني، ادبيات، فلسفه، منطق، تاريخ، جغرافيا،
طب، رياضيات، نجوم و ... ديده ميشود.
گذشته از تعدّد و تنوّع کتابها، مجموعة آصفيّه، به سبب تفاست آثار گرد آمده، چه از
لحاظ موضوع و چه از لحاظ تذهيب و خطاطي، از اهميت و اعتبار خاصي برخوردار است. در
اين کتابخانه چندين کتاب نادر و منحصربه فرد، نسخههاي معتبر و قديمي (از سدههاي 5
تا 10ق/11 تا 16م)، آثاري به خط خود نويسندگان يا فرزندان و يا شاگردان ايشان، نسخ
منقول از نسخههاي اصلي و کتابهايي از خزاين سلاطين و کتابخانههاي دانشمندان، با
حواشي و تعليقات سودمند موجود است. فهرست گزيدة کتابهاي عربي و فارسي کتابخانة
آصفيه در 4 جلد ترتيب يافته که شامل برخي از کتب اردو نيز ميباشد. اين فهرست در
فاصلة 1331 و 1354ق/1913 و 1935م در روزگار حکومت آخرين نظام حيدرآباد، عثمان
عليخان (1329-1375ق/1911-1956م) و رياست ملوي تصدق حسين و مولوي عباس حسين بر
کتابخانة آصفيه تأليف شده است. عنوان 2 جلد اوّل چنين است: فهرست مشروح بعضي کتب
نفيسة قلميه مخزونة کتب خانة آصفية سرکار عالي، و جلد سوم و چهارم با عنوان فهرست
کتب عربي و فارسي و اردو ... منتشر شده است. اين 2 جلد اخير به صورت ضميمة 2 جلد
قبلي است و در آنها به ذکر عنوان کتاب و نام مؤلف و تاريخ تحرير کتاب در جدولبندي
صفحات اکتفا شده است.
مآخذ: آصفيه، فهرست، ج 1، مقدمه؛ همان، فهرست کتب عربي و فارسي و اردو، ج 4، مقدمه؛
افشار، ايرج، «کتاب در هندوستان»، راهنماي کتاب، س 2، شمـ 5 0اسفند 1338ش)، ص 664؛
شمسي ندوي، سلمان، هندوستان کي مشرق کتب خانه، لکهنو، 1973، صص 149-151.
بخش ادبيات
