دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد 1

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 1

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آغاحشر کشميريجلد: 1نويسنده:  
 
 
شماره مقاله:262















آغاحَشَرِ کَشْميري، محمّدشاه، متخلص به «حشر» (1296-1354ق/1879-1935م)،
مشهورترين نمايشنامه‎نويس اردوزبان هند. پدر او، آغاغني‎شاه در 1285ق/1868م از
کشمير به قصد تجارت به بنارس آمد و در آنجا اقامت گزيد و آغاحشر در آن شهر زاده شد.
وي تحصيلات مقدماتي را با قرائت و حفظ قرآن آغاز کرد و عربي، فارسي و تعليمات ديني
را نزد استاد مشهور بنارس، حافظ عبدالصمد، فرا گرفت. سپس در کالج جي نراين به تحصيل
پداخت. وي در ضمن تحصيل زبان و ادبيات انگليسي، مقالات انتقادي نيز مي‎نوشت و در
مجالس ادبي شرکت مي‎کرد.
اين زمان اوج فعاليتهاي فرقة مذهبي «آرياسَماج» و رواج بازار مباحثات ديني و
اجتماعي بود و انجمنهاي مسلمانان بمبئي حشر را به سبب توانايي و فصاحتي که در
سخنراني داشت، براي مباحثه با آن فرقه برگزيدند. وي چندين‎بار در اجتماعات همراه با
مولانا ابوالکلام آزاد سخنرانيهايي ايراد کرد و براي انکه در مباحثات از نظرگاه
مخالفان آگاهي کامل داشته باشد، به مطالعة آراء و عقايد هندوان و شناخت ادبيات و
فرهنگ آنان پرداخت و براي سخنراني و شرکت در مناظرات به شهرهاي مختلف شبه قارة هند
سفر کرد. در آغازِ کارِ نمايشنامه‎نويسي با شرکتهاي مختلف تئاتر همکاري مي‎کرد، ولي
چندي بعد در 1329ق/1911م خود در لاهور شرکتي به نام «شرکت هندي تئاتر يکال شکسپير»
تأسيس کرد و از آن پس مدتي نمايشنامه‎هاي او در تماشاخانة اين شرکت به روي صحنه
آمد، ولي پس از چندي اين شرکت تعطيل شد و آغاحشر دوباره به نوشتن نمايشنامه براي
شرکتهاي ديگر مشغول شد و چندي نيز در کلکته به استخدام يکي از تماشاخانه‎هاي آن شهر
درآمد. از 1342ق/1924م تا 1353ق/1934م به کار نمايشنامه‎نويسي ادامه داد و در اين
مدت چند سناريوي سينمايي نيز نوشت. آغاحشر در اواخر عمر خود مؤسسة سينمايي «حشر
پيکچرز» را تأسيس کرد که با مرگ او تعطيل شد. وي افزون بر نمايشنامه‎نويسي، گاه خود
نيز در نمايشها بازي مي‎کرد و مدتي نيز هنرپيشة فيلم شد. وي حدود 36 نمايشنامه نوشت
که اولين آن در 1307ق/1890م و آخرين آن چهار يا پنج سال قبل از مرگش بود. بهترين
نمايشنامة او تبعيد سيتا به جنگل به زبان هندي است که بعداً تکميل شد. آغاحشر در پي
بيماري طولاني در 24 محرم 1354ق/28 آوريل 1935م درگذشت و در قبرستان «ميان صاحب» در
کنار همسرش به خاک سپرده شد. اغاحشر در نمايشنامه‎نويسي از آثار کساني چون شکسپير،
شريدان ، آرتور جونز و الکساندر دوما اقتباس کرده، اما به سبک و شيوة مارلو توجه
بيشتري داشته است چنانکه او را «مارلوي نمايشنامه‎نويسي اردو» مي‎خوانند. زبان او
ساده و روان است و گاهي در يک نمايشنامه 2 طرح و 2 داستان را به هم مي‎آميزد.
نوشته‎هايش از طنز خالي نيست، حالات عاشقانه را در شخصيتهاي نمايشنامه‎هاي خود
بسيار خوب مجسم مي‎کند و مشکلات و حقايق زندگي را گاهي به نحوي مؤثر به صورت تمثيل
بيان مي‎کند.
نمايشنامه‎هاي آغاحشر به زبانهاي هندي، اردو و بنگالي است. آثار او در تقويت و
تکامل زبان اردو و آماده ساختن آن براي بيان مسائل زندگي جديد و طرح موضوعات
اجتماعي آن زمان بسيار مؤثر بوده و از لحاظ رشد هنر نمايشنامه‎نويسي در هند و تربيت
ذوق هنري مردم اردوزبان اهميت خاص داشته است.
آغاحشر علاوه بر نمايشنامه و سناريونويسي، شعر نيز مي‎گفت و هنگامي که در لاهور
بود، در جلسات ساليانة «انجمن حمايت اسلام» اشعار خود را مي‎خواند. در اشعار خود
استعاره و مجاز بسيار به کار مي‎برد، ليکن سخنش روان و مضامين سروده‎هايش دلنشين و
مؤثر است.

مآخذ: اردو، دايرة معارف اسلاميه؛ انجم، انجمن آرا، آغاحشر کاشميري اوراردودراما،
عليگره، 1979م، ص 255؛ دايره‎المعارف اسلام؛ ساکسينا، رام بايو، تاريخ ادبيات اردو،
ترجمه به اردو به قلم ميرزامحمد عسکري، لاهور، 1348ق/1929م، صص 151-152؛ عشرت
رحماني، اردو درامي کي تاريخ و تنقيد، ايجوکيشنل بک هاوس، عليگره، 1402ق/1982م، صص
185-186.
بخش ادبيات

 





/ 415