دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد 1

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 1

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آقا احمد عليجلد: 1نويسنده:  
 
 
شماره مقاله:279















آقا اَحْمَدْعَلي، فرزند شجاعت علي، از ادباي ايراني مقيم هندوستان
(1255-1290ق/1839-1873م). او را به نام مولوي آقااحمدعلي، و نيز «مظهرعلي» (که سال
تولد او را مي‎نمايد) نيز شناخته‎اند. نياکان او در زمان نادرشاه به هندوستان رفته
و ساکن آن ديار شده بودند. وي در داکا زاده شد و در همانجا به تحصيل علوم پرداخت، و
به سبب احاطه‎اي که در آغاز جواني بر ادبيات فارسي يافت، به شهرت رسيد. در
1279ق/1862م مدرسة احمديّه را در کلکته تأسيس کرد و تا هنگام مرگ، سرپرستي آن را
خود برعهده داشت. در 1281ق/1864م به عنوان مدرّس فارسي در مدرسة دولتي کلکته نيز
برگزيده شد. در اين اوقات غالب دهولي، شاعر و اديب هندي، در کتابي به نام قاطع
برهان، فرهنگ معروف برهان قاطع را به سدّت مورد انتقاد و تخطئه قرار داده بود.
آقااحمدعلي به دفاع از برهان قاطع برخاست و در کتابي به عنوان مؤيّد برهان (کلکته،
1282ق/1865م) انتقادات غالب را رد کرد. غالب در جواب مؤيّد برهان، کتاب شمشير تيز
را نوشت، و آقا احمدعلي با انتشار شمشير تيزتر (کلکته، 1285ق/1868م)، شمشير تيز
غالب را جواب گفت. اين مشاجرة ادبي و کتابهايي که در طي آن نوشته شد از لحاظ تاريخ
لغت‎نويسي فارسي و نقّادي در مباحث لغوي داراي اهميت بسيار است. از ديگر آثار وي
يکي رسالة ترانه دربارة رباعيّات فارسي است که بلوخمان در 1867 به نشانة قدرداني از
استاد خود آن را به چاپ رساند، و ذيگري رسالة اشتقاق در دستور زبان فارسي است
(کلکته، 1289ق/1872م). آقااحمدعلي تعدادي از کتب مهم فارسي مانند مثنوي ويس و رامي،
اسکندرنامة نظامي، اقبال نامة جهانگيري، منتخب‎التواريخ بداوني، مآثر عالم گيري و
دو جزو اول اکبرنامة ابوالفضل علّامي را تصحيح و در سلسله انتشارات انجمن آسيايي
بنگال منتشر کرد. هفت آسمان، آخرين اثر احمدعلي است. او قصد داشت که کتاب جامعي
دربارة مثنوي و مثنوي سراان در ادب فارسي تأليف، و آن را برحسب اوزان و بحور
هفتگانة معمول در مثنوي، به هفت بخش (يا هفت‎آسمان) تقسيم کند، اما پس از نگاشتن
مقدمه و بخش اول آن (آسمان اول در بحر سريع مطوي موقوف)، ناگهان درگذشت و اين کار
ناتمام ماند. احمدعلي در مقدمة اين کتاب شرح حال 15 تن از مثنوي سرايان را آورده و
در متن کتاب 78 مثنوي فارسي در بحر سريع و سرايندگان آنها را معرفي کرده است. تذکرة
هفت آسمان در 1290ق/1873م در کلکته در سلسلة انتشارات انجمن آسيائي بنگال، و با
مقدمه‎اي به زبان انگليسي از بلوخمان چاپ شده است.

مآخذ: آقابزرگ، ذريعه، 23/285، 25/228؛ بلوخمان هـ . مقدمة انگليسي بر هفت آسمانِ
آقا احمدعلي، کلکته، انجمن آسيائي بنگال، 1290ق/1873م؛ گلچين معاني، احمد، تاريخ
تذکره‎هاي فارسي، تهران، سنائي، 1363ش، 2/408-410؛ نقوي، عليرضا، تذکره‎نويسي در
هند و پاکستان، تهران، 1343ش، صص 585-592؛ نيز:

Storey, C.A., Persian Literature, a bio-bibliographical-Survey., 1927 1/905-906.

بخش ادبيات
 





/ 415