شماره مقاله:358
آلِ ابيطالِب، عنوان خاندان ابوطالببنعبدالمطّلببنهاشمبنعبدمناف (د ح
619م) عموي پيامبر اسلام(ص) و بزرگترين پشتيبان او تا دم مرگ. نام وي عبد مناف و او
خود از خاندان بنبهاشم بود. علت اشتهار وي به ابوطالب (هـ م) آن است که فرزندي به
نام طالب داشته است. در کتابهاي رجال و تاريخ و انساب از اين خاندان با عناوين
گوناگوني ياد شده است: بنبابي طالب، طالبيّين و بنيهاشم طالبي در مقابل بنيهاشم
عباسي (ابنسعد، 1/94؛ طوسي، 191-192؛ نخجواني، 108؛ بغدادي، 315، 323، 324). اين
خاندان مکيالاصل بوده، اما بعدها افراد آن در مدينه، سوريه، لبنان، عراق، مصر و
ايران و ديگر جاها سکونت گزيدهاند (ابنعنبه، 32-35). فرزندان ابوطالب و برخي از
نامداران اين خاندان بدين شرحند:
1. طالببنابي طالب: (د ح 2ق/623م)، بزرگترين فرزند ابوطالب که از زندگي وي آگهي
دقيقي در دست نيست. تنها خبري که از او در تاريخ و رجال و انساب آمده، شرکت وي در
جنگ بدر است که مشرکان او را اکراه به اين جنگ بردند و او پس از شکست خوردن قريش
ناپديد شد، زيرا در ميان کشته شدگان و اسيران نبود و به مکه نيز بازنگشت (ابنسعد،
1/121). برخي گفتهاند که از جنگ منصرف شد و با همراهان خود به مکه بازگشت و اندکي
پس از آن درگذت (ابنهشام، 2/271؛ بلاذري، 2/42). و بعضي نقل کردهاند که به يمن يا
به شام رفت و در ميان راه درگذشت (همانجا). و نيز گفتهاند که در دريا غرق شد
(ابنعنبه، 30). وي را فرزندي نبود و از او نسلي نمند (ابنکلبي، 1/128؛ ابنقتيبه،
120).
2. ابويزيد عَقيلبنابي طالب: (د 60ق/680م)، عالم به انساب قريش و عرب و يکي از 4
داور مشهور عرب و راوي حديث (ابناثير، 3/423-424). با اکراه در جنگ بدر شرکت کرد و
اسير شد و با فديهاي که عموي او عباس پرداخت، آزاد گشت و به گفتة ابنقتيبه
بلافاصله پس از ازادي مسلمان شد (ص 156). گفتهاند پيش از صلح حُديبه، يا در فتح
مکه مسلمان شد 0بلاذري، 2/69). فرزندان وي بدين شرحند: يزيد، سعيد، جعفر اکبر،
ابوسعيد احوب، مسلم، عبدالله اکبر، عبدالرّحمن، عبدالله اصغر، علي، جعفر، اصغر،
حمزه، عثمان، محمد، عبيدالله، امهاني، رمله، اسماء، فاطمه، ام قاسم، زينب و ام
نعمان (ابنسعد، 4/42؛ زبيري، 85؛ بلاذري، 2/69، 71). مسلمبنعقيل (هـ م) در کوفه
شهيد شد و عبدالله اکبر و عبدالرحمن و جعفراکبر و محمدبنعقيل در کربلا شهيد شدند
0همو، 2/70، 77). از مسلمبنعقيل نيز دو فرزند به نامهاي محمد و عبدالله در کربلا
شهيد شدند (زبيري، 3/84). نسل عقيل تنها از طريق محمد ادامه يافت چنانکه بنبمرقوع
در طبرستان، بنبهمام و بنبغلق در نصيبين، فرزندان ابنقرشيه در مصر، بنبعقيل در
يمن و قم و اصفهان و فسا و کوفه و بنباوقص در کرمان و طبرستان و خراسان از
بازماندگان او بودند (ابنعنبه، 32-35).
3. ابوعبدالله جعفربنابي طالب: (د 8ق/629م)، مشهور به ذوالجناحين و ذوالهجرتين و
جعفر طيّار. 10 سال از امام علي(ع) بزرگتر و 10 سال از عقيل کوچکتر بود. او سي و
دومين نفري است که با همسرش اسماء دختر عُميس مسلمان شد و رياست مسلمانان مهاجر به
حبشه را به عهده گرفت و روز فتح خبير به به مدينه بازگشت. وي نخستين و به قولي
دومين فرمانده سپاه اسلام در جنگ مؤته بود و در همان جنگ به شهادت رسيد (ابنکلبي،
129-130؛ ابنهشام، 1/275؛ ابنسعد 1/121؛ ابنقتيبه، 205). از جعفربنابي طالب 8
فرزند پسر باقي ماند: عبدالله، عون، محمداکبر، محمداصغر، حميد، حسين، عبدالله اصغر
و عبدالله اکبر. محمداکبر در جنگ صفين با عموي خود عليبنابي طالب(ع) بود و به
شهادت رسيد. عون و محمد اسغر در کربلا شهيد شدند. نسل جعفر از طريق عبدالله اکبر
ادامه يافت. خاندان جعفربنابي طالب بعدها به شاخههاي متعدد تقسيم شد: بنبعريض،
بنبموسيالجون، بنبجعفر، بنبعجزه، بنبيوسفبنعبدالله، بنبجحاف، بنبداوود،
بنبادريس، بنبالهراج، بنبيار، و جعافره. اينان در حجاز، عراق، مصر، دمشق، مغرب،
هرات، بلخ، بخارا، اصفهان، اهواز، آذربايجان، گرگان، طبرستان، قزوين، کرمان و شوشتر
سکونت داشتهاند (زبيري، 80-83؛ ابنقتيبه، 207، 208، بلاذري، 2/43؛ ابناثير،
2/287؛ ابنعنبه، 36-57؛ بغدادي، 324).
4. ابوالحسن عليبنابي طالب(ع): (هـ م). از ديگر نامداران آل ابيطالب ثعالبه،
هواشم و بنبصالح را ميتوان نام برد. از ابوطالب دختراني نيز به جاي ماندند:
امهاني (هند يا فاخته)، جمانه و ام طالب (رَبطه).
مآخذ: ابناثير، عزالدين، اسدالغابه، تهران، المکتبهالاسلاميه، 1342ش؛ ابنسعد،
محمد، الطبقاتالکبري، به کوشش احسان عباس، بيروت، دارصادر؛ ابنعنبه، احمدبنعلي،
عمدهالطالب، نجف، المطيعهالحيدريه، 1380ق؛ ابنقتبيه، عبداللهبنمسلم، المعارف،
به کوشش ثروت عکاشه، مصر، دارالکتب، 1960م، ص 217؛ ابنکلبي، هشامبنمحمد،
جمهرهالنسب، به کوشش عبدالستاراحمد فرّاج، کويت، مطبعه حکومهالکويت، 1403ق،
1/134؛ ابنهشام، عبدالملک، السيرهالنبويه، به کوشش سقا ابياري شلبي، بيروت،
داراحياءالتراثالعربي، 1/261؛ بغدادي، سويدي، محمد امين،
سبائکالذهبفيمعرفهالعرب، بيروت، دارالکتبالعلميه، 1406ق، ص 351؛ بلاذري،
احمدبنيحيي، انسابالاشراف، به کوشش محمدباقر محمودي، بيروت، مؤسسهالاعلمي،
1394ق، 2/40، 89، 3/72؛ زبيري، مصعببنعبدالله، نسب قريش، به کوشش لوي پروونسال،
قاهره، دارالمعارف، 1951م، صص 40، 94، 95؛ طوسي، محمدبنحسن، الفهرست، به کوشش
محمود راميار، دانشگاه مشهد، 1351ش؛ نخجواني، هندوشاه، تجاربالسف، به کوشش عباس
اقبال، تهران، طهوري، 1357ش.
علي رفيعي