اختيارى بودن عصمت - اهل بیت در آیه تطهیر نسخه متنی

اختيارى بودن عصمت

روشن گشت كه اراده مورد نظر در آيه تطهير اولا و بالذات، اراده تشريعى است، اما نشات گرفته از اراده ديگرى كه متعلق است به تطهير اهل بيت عليهم السلام و اين حقيقت از آن نتيجه گيرى مى شود كه اهل بيت عليهم السلام از تمام گناهان معصوم هستند،اما پرسشى كه نياز به پاسخ دارد اين است كه آيا اين عصمت اختيارى است يااين كه به صورت جبرى در آنان آفريده شده است؟ چنان كه نه مى توانند ازانجام خوبى ها دست بردارند و نه مى توانند مرتكب كارهاى بد شوند؟

پاسخ اين است كه بدون ترديد، عصمت از گناه، اشتباه و فراموشى،اختيارى است و هيچ گونه اكراه و اجبارى در آن وجود ندارد. (23) توضيح مطلب اين كه بدون شك خداوند متعال است كه وجود را به مردمان و هر موجودديگر افاضه مى كند. بنابراين، افعال بندگان بدون افاضه مستمر وجود، توسطخداوند بر بندگان و كارهاى آنان، امكان صدور ندارد، اما اين خود بندگان هستند كه آن را اختيار كرده به سويش مى روند و خداوند هيچ گونه بخلى نسبت به افاضه وجود ندارد.

بر اين اساس آيه تطهير مى رساند كه خداوندمتعال مى دانسته كه امامان جز آنچه كه او تشريع فرموده و بدان رضايت داردچيزى بر نمى گزينند. اين به سبب استعدادهاى ذاتى، ملكات نفسانى، توفيقات الهى و امدادهاى غيبى است كه خداوند به آنان عنايت فرموده و نيز شناخت آنان به حق و باطل، حسن و قبيح و نيز معرفت اينان به جلال و عظمت وقدرت و ديگر صفات خداوند است. بنابراين، در جهت نيل به كمالات ورسيدن به بالاترين مراتب تلاش مى كنند. خداوند هم به واسطه پيراستگى ساحت قدسش از بخل، به آنان بخل نمى ورزد و بر اساس قاعده:

الذين اهتدوا زادهم هدى وآتاهم تقواهم; (24) .

آنان كه [به گفتارت] هدايت يافتند [لطف] خدا بر هدايت و ايمانشان بيفزود و پاداش تقواى آنها را عطا فرمود.

والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا وان الله لمع المحسنن; (25) .

و آنان كه در راه ما به جان و مال كوشش كردند، محققا آنها را به راه خويش هدايت كنيم و هميشه خداوند با نيكوكاران است.

نعمت هاى خود را بر اينها افاضه و آنان را در فيض و كرم خويش غوطه ور مى گرداند.

بنابراين، خداوند سبحان كه مى داند آنان جز خوبى و زيبايى، حق و صلاح وفلاح را برنمى گزينند، به اين خواسته آنان پاسخ خواهد داد و هرگز وجود بر اساس اراده تكوينى، جز بر اين نوع از افعال پسنديده و محبوب خداوند متعال افاضه نمى شود; آرى با توجه به اين نكات درست خواهد بود كه به ما خبردهد كه با اراده تكوينى، جز زدودن پليدى ها و پاكيزه گردانيدن آنان چيزى اراده نخواهد كرد. هم چنان كه در مورد پيامبران هم كه معصوم هستند وضع كاملا چنين است. چه خداوند با اراده تكوينى خود جز آنچه آنان برمى گزيننداراده نكرده و آنان هم جز صلاح، فلاح و رستگارى را در پيش نمى گيرند.

راز اين انتخاب زمانى روشن مى شود كه بدانيم اگر انسان در آن مرتبه ازاخلاص و صفا باشد كه جاهليت با تمام پليدى هايش او را آلوده نكند و نيز ازنياكان خود جز خصال پسنديده و مزاياى نادر به ارث نبرد و زمينه تربيت وى به بهترين وجه آماده باشد و به بالاترين مزاياى اخلاقى و انسانى نايل آمده از نظر تعقل و شعور و معرفت نسبت به خداوند و شرايع و احكام او دردرجه اى عالى قرار داشته باشد و نيز داراى اراده اى قوى بوده و تسلط برخويشتن داشته باشد،

چنان كه ذره اى به فكر انجام كار زشت نباشد، بلكه برعكس از آن گريزان بوده، در رنج و اذيت قرار گيرد، در حالى كه اختياركامل و آزادى تمام داشته قادر است كه انجام دهد يا انجام ندهد، اما چون آن را منافى انسانيت خويش و موجب نقص و از هم پاشيدن كمالات و خصايص شخصيت خويش مى بيند، امكان ندارد كه در هر شرايطى و در هر اوضاع واحوالى در جهت ارتكاب آن كار زشت اقدام كند چنان كه خداوند متعال با قدرت بر انجام ستم، بر احدى ظلم (26) روا نمى دارد; زيرا ظلم و ستم بر بندگان با مقام ذات اقدس الهى و كمال و عدل و الوهيت حضرت سبحان منافات دارد.

هم چنان كه انسان عاقل و متعادل، هرگز سم نمى خورد و نوزاد دستش را درآتش فرونمى برد و مادر فرزندانش را سرنمى برد و نيز هيچ يك از چيزهاى فراوانى را كه انسان انجام آن را مخل به كرامت و شخصيت خويش مى داند انجام نمى دهد.ما درباره اختيارى بودن عصمت در اواخر جلد سوم كتاب خود الصحيح من سيرة النبى الاعظم صلى الله عليه وآله بحث كرده ايم. طالبان بدان جا مراجعه كنند.

از آنچه گذشت روشن مى شود كه مراد دانشمندان كه گفته اند: اراده موردنظر در آيه تطهير، اراده تكوينى است و نه اراده تشريعى، همين است كه بيان كرديم و نه اين كه عصمت در آنان به صورت اجبارى آفريده شده باشد، چنان كه قدرت مخالفت و موافقت نداشته باشند.