اهل بيت در قرآن - اهل بیت در آیه تطهیر نسخه متنی

اهل بيت در قرآن

لفظ «اهل بيت » سه بار در قرآن كريم آمده است:

اول، در داستان موسى عليه السلام، آن گاه كه نوزادى كوچك بود و خانواده فرعون او را پيدا كردند تا در آينده، دشمن و مايه اندوهشان باشد و پستان هيچ زنى را به دهان نگرفت و خانواده فرعون در كارش درمانده شدند. آن گاه خواهرموسى عليه السلام به آنان گفت:

هل ادلكم على اهل بيت يكفلونه لكم وهم له ناصحون فرددناه الى امه كى تقر عينها ولا تحزن; (1) .

آيا مايليد كه من شما را به خانواده اى كه دايه اين طفل شوند و او را با مهربانى تربيت كنند راهنمايى كنم؟ بدين وسيله ما موسى را به مادرش برگردانديم تاديده اش به جمال موسى روشن شود و حزن و اندوهش برطرف گردد.

در اين آيه بيانى وجود ندارد كه مشخص سازد: منظور خواهر موسى عليه السلام ازاين تعبير چه بود؟ آيا منظورش تمام كسانى بودند كه با آن خانواده قرابت وخويشاوندى داشتند يا بعضى از آنان؟ و آيا منظورش فقط قرابت نسبى است يا نسبى و سببى؟ يا علاوه بر قرابت نسبى و سببى كسانى را كه از راه ولاء و ياتربيت هم به خانواده منتسب هستند در برمى گيرد؟

گذشته از اين، لفظ اهل بيت به صيغه نكره آمده است نه به صيغه معرفه،يعنى اهل البيت.

دوم، در داستان ابراهيم عليه السلام، آن گاه كه همسرش از بشارت فرشتگان كه به او مژده دادند اسحاق و پس از او يعقوب را به دنيا خواهد آورد به شگفت آمد. ملائكه به او گفتند:

اتعجبين من امر الله رحمة الله وبركاته عليكم اهل البيت انه حميدمجيد; (2) .

فرشتگان به او (زن ابراهيم) گفتند: آيا از كار خدا عجب دارى؟ (عجب مداركه) رحمت و بركات خدا مخصوص شما اهل بيت است; زيرا خداوند بسيارستوده صفات و بزرگوار است.

در اين آيه مباركه همسر ابراهيم عليه السلام از اهل البيت شمرده شده است; زيرااو در اين آيه مورد خطاب قرار گرفته است، اما اين نمى تواند دليل اين مطلب باشد كه همسر هم در تمام مواردى كه لفظ اهل البيت اطلاق شده، حتى درمواردى هم كه قرينه مناسب براى تعيين مقصود وجود ندارد، جزء اهل بيت است; زيرا توجيه خطاب در آيه فوق الذكر به همسر ابراهيم عليه السلام مى تواندقرينه اى براى داخل شدن وى در زمره اهل يت باشد، اما نمى تواند دلالت كندبر اين كه كلمه اهل البيت، همسر را هم در برمى گيرد، به گونه اى كه به مجردشنيدن اين كلمه و بى هيچ قرينه اى، بايد به ذهن شنونده تبادر كند. در مباحث آتى بحث بيش ترى درباره اين آيه خواهد آمد.

سوم، فرموده خداوند متعال:

يا نساء النبى لستن كاحد من النساء ان اتقيتن فلا تخضعن بالقول فيطمع الذى فى قلبه مرض وقلن قولا معروفا وقرن فى بيوتكن ولاتبرجن تبرج الجاهلية الاولى واقمن الصلاة وآتين الزكاة واطعن الله ورسوله انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت ويطهركم تطهيرا واذكرن مايتلى فى بيوتكن من آيات الله والحكمة ان الله كان لطيفا خبيرا. (3)

ملاحظه مى شود كه فرموده خداوند متعال: «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت ويطهركم تطهيرا» در ميان آياتى قرار گرفته كه زنان پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله مخاطبند و بلكه جزء يكى از اين آيات است. همين موجب شده كه آن شبهه معروف در مراد آيه براى عده اى پيش آيد و همان گونه كه خواهيم ديد گروهى آن را انگيزه اى براى برانگيختن شك هايى پيرامون مفاد حقيقى آيه مباركه قرار مى دهند.