اهدا - تعلیم و تربیت در نهج البلاغه نسخه متنی

اهدا

يا ايها العزيز مسنا و اهلنا الضر و جئنا ببضاعة مزجاة فاوف لنا الكيل و تصدق علينا ان الله يجزى المتصدقين.

يوسف (12) آيه 88

تقديم به آستان مقدس عزيز مصر وجود،حضرت مهدى موعود (عجل الله تعالى فرجه)

پيشگفتار

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمدلله رب العالمين وصلى الله على سيدنا وحبيب قلوبنا وطبيب نفوسنامحمدصلى الله عليه وآله وآله الطاهرين ولاسيما بقية الله فى الارضين واللعنة على اعدائهم اجمعين الى يوم الدين.

قال الله عزوجل: لقد من الله على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم يتلوا عليهم آياته ويزكيهم ويعلمهم الكتاب والحكمة وان كانوا من قبل لفى ضلال مبين (1) ;

خدا بر اهل ايمان منت گذاشت كه رسولى از خود آنها در ميان آنان برانگيخت كه بر آنهاآيات خدا را تلاوت كند و نفوس آنان را از هر نقص و آلايش پاك گرداند و به آنان احكام شريعت وحقايق حكمت بياموزد، هر چند كه قبل از آن در گمراهى آشكارى بودند.

موضوع تعليم و تربيت «انسان » است و طراحى نظام صحيح و جامعى براى تعليم وتربيت انسان، تنها از ناحيه وحى ممكن خواهد بود. قرآن كتاب انسان سازى و على عليه السلام ترجمان و مبين قرآن است. (2)

چه كسى غير از آن حضرت مى تواند مفسر كتاب خدا باشد؟ همو كه اعلم به وحى وسنت و سيره نبوى و اسبق به ايمان و اقرب به پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله است. (3)

در قسمتى از خطبه قاصعه در معرفى خود مى فرمايد:

من در دوران نوجوانى، بزرگان و شجاعان عرب را به خاك افكندم و شاخه هاى بلند درخت قبيله ربيعه و مضر را درهم شكستم; شما به خوبى موقعيت مرا از نظر خويشاوندى و قرابت ومنزلت و مقام ويژه نسبت به رسول خدا مى دانيد: او مرا در دامن خويش پرورش داد; من كودك بودم،او همچون فرزندش مرا در آغوش خويش مى فشرد و در استراحتگاه مخصوصش جاى مى داد،بدنش به بدنم مى چسبيد و بوى پاكيزه او را استشمام مى كردم; غذا را مى جويد و در دهانم مى گذاشت. هرگز دروغى در گفتارم نيافت و اشتباهى در كردارم پيدا ننمود ... .

من همچون سايه اى به دنبال آن حضرت حركت مى كردم و او هر روز نكته تازه اى از اخلاق نيك براى من آشكار مى ساخت و مرا فرمان مى داد كه به او اقتدا كنم. مدتى از سال،مجاور كوه حرا مى شد، تنها من او را مشاهده مى كردم و كسى جز من او را نمى ديد. در آن روزغير از خانه رسول خدا، خانه اى كه اسلام در آن راه يافته باشد وجود نداشت. تنها خانه آن حضرت بود كه او و خديجه و من نفر سوم آنها اسلام را پذيرفته بوديم. من نور وحى و رسالت رامى ديدم و نسيم نبوت را استشمام مى كردم. به هنگام نزول وحى بر رسول خدا، صداى ناله اى را شنيدم; از آن حضرت پرسيدم: اين ناله چيست؟ فرمود: اين شيطان است كه از پرستش خويش مايوس گرديده; تو آنچه را كه من مى شنوم مى شنوى و آنچه را مى بينم مى بينى، تنها فرق ميان من و تو اين است كه تو پيغمبر نيستى، بلكه وزير منى و بر طريق و جاده خير قرار دارى; من همواره با او بودم ... . (4)

در جاى ديگر مى فرمايد:

يا كميل ان رسول الله صلى الله عليه وآله ادبه الله وهو ادبني وانا اؤدب المؤمنين و اورث ادب المكرمين; (5)

اى كميل! پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله را خدا تربيت كرد و آن حضرت مرا تربيت نمود و من نيز اهل ايمان را تربيت نموده و آداب پسنديده را به آنها ياد مى دهم.

پس در وادى حيرت و سرگردانى انسانها بين مذاهب و مكاتب گوناگون، گوش جان به فرمان مطاع مباركش مى سپاريم كه فرمود:

فاستمعوا من ربانيكم واحضروه قلوبكم واستيقظوا ان هتف بكم; (6)

به سخن مرد خدا و مربى الهى خويش گوش فرا دهيد و دل هاى خود را در پيشگاه او حاضرسازيد و هنگامى كه به خاطر احساس خطر فرياد مى كشد، بيدار شويد.

براى بررسى صحيح و مفيد مبحث «تعليم و تربيت »، از درياى بيكران معارف الهى نهج البلاغه بهره مند خواهيم گشت و گرچه غور در اين بحر عظيم و استخراج مرواريدهاى درخشان آن غواص ماهرى را بايد، لكن:

آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگى بايد چشيد

ما در اين نوشتار، «تعليم و تربيت » در نهج البلاغه را در دو بخش و هر دو بخش را در دوفصل مورد بررسى قرار داده ايم. اميد است مقبول درگاه خداى تعالى و مورد استفاده خوانندگان گرامى قرار گيرد. (7)

بارالها! توفيق تادب به آداب الهى را به ما عنايت فرما.

از خدا جوييم توفيق ادب بى ادب محروم ماند از لطف رب (8)

ربنا تقبل منا انك انت السميع العليم (9) ; والحمد لله رب العالمين.

حوزه علميه قم

عبدالمجيد زهادت

رمضان المبارك 1415 / بهمن 1373