مبانى حكومت بر دل ها - سیاست نامه امام علی(علیه السلام) نسخه متنی

مبانى حكومت بر دل ها

اسلام، دين حكومت است. آموزه هاى اين آيين الهى، به روشنى بر اين مدّعا دلالت دارند؛ امّا بررسى دقيق متون "نصوص" اسلامى در ريشه يابى مبناى حكومت اسلام، نشان مى دهد كه اسلام، بيشتر از آن كه بر تنها حكومت كند و سلطه ى بر مردمان را با اقتدار سياسى پيشه سازد، حكومت بر دل هاست. اصول اين نوع حكومت و كشوردارى، همان مبانى سياسى حكومتىِ اسلام است و مبانى سياسى نظام علوى، چيزى جز مبانى مديريت اسلامى نيست.

اسلام، آيين نامه ى تكامل مادّى و معنوى انسان است. بنيادى ترين عنصر اين آيين نامه، محبّت است. نقش محبّت در تحقّق حكومت اسلامى و برنامه هايى كه دين الهى براى پيشرفت جامعه انسانى رقم زده است، به حدّى است كه امام باقر عليه السلام، دين اسلام را جز محبّت نمى داند و تصريح مى كند كه:

هل الدين الّا الحب؟ [ دعائم الاسلام، ج 1، ص 71؛ دوستى در قرآن و حديث، ص 259: نقش دوستى در سرنوشت انسان. ]

آيا ديندارى، جز دوستى و مهرورزى است؟
از نگاه على عليه السلام، ستون هاى اصلى اسلام و اصول برنامه هاى تكامل آفرين آن، بر پايه ى محبّت خداوند، استوار است. او در اين زمينه مى فرمايد:

ان هذا الاسلام دين اللَّه الذي اصطفاه لنفسه، واصطنعه على عينه وأصفاه خيرة خلقه، وأقام دعائمه على محبّته. [ نهج البلاغه، خطبه ى 198؛ دوستى در قرآن و حديث ص 309: اسباب خدادوستى. ]

اسلام، دين خداوند است كه آن را براى خود برگزيد و به ديده ى عنايت خويش، آن را بپروريد، و بهترين آفريدگان خود را ويژه ى آن ساخت و ستون هاىِ آن را بر دوستى خود، استوار داشت.

پيشوايان دينى و رهبران راستين سياسى امّت اسلامى، جلوه هاى محبّت مردم به آفريدگارند و مهرورزى مردم به آنان، مهرورزى به خداست. بر اين اساس، پايگاه اصلى حكومت اسلامى، فراتر از بيعت و رأى مردم است. حكومت اسلامى، ريشه در عشق و محبّت مردم دارد؛ واين است راز آن همه تأكيد قرآن و احاديث اسلامى بر محبّت اهل بيت عليهم السلام.

از سوى ديگر، روشن است كه محبّت، امرى دستورى نيست. چنين نيست كه بتوان انسان را با بخش نامه اى، بر خلاف كشش درونى او، به مهرورزى به كسى يا چيزى وا داشت.

انسان، عاشق زيبايى هاست. عشق به زيبايى، در اعماق جان انسان است. او به گونه اى فطرى، همه ى زيبايى هاى مادّى و معنوى را دوست دارد. بدين سان، اگر بينش، منش و كردار كسى را زيبا ديد، به او عشق مى ورزد، و اگر نازيبا ديد، از او روى برمى تابد. اين، مقتضاى فطرت اوست، مگر اين كه فطرت او ديگرسان شود.

از اين جا در مى يابيم كه راز تأكيد بر محبّت اهل بيت، و فلسفه ى وجوب دوستى آن
بزرگواران، ترغيب به شناخت واقعى آنهاست؛ چرا كه منش، رفتار و تعامل آنان با مردمان، آن سان زيبا و كشش آفرين است كه شناخت بى پيرايه و واقعىْ همان، و دلبستگى و سپس وابستگى، همان. نمى شود آن همه زيبايى نهفته در رفتار على عليه السلام را ديد، شناخت و بدو عشق نورزيد؛ مگر كسى كه وجدان انسانى را از دست داده باشد و فطرت پاك و پيراسته اش را آلوده ساخته باشد. راز آن همه شيدايى، شيفتگى و دلدادگى مردمان به على عليه السلام، در همين است، و روشن است كه اين عاشقان، در گستره ى تاريخ، از همه گونه اى هستند و فراتر از مرزهاى عقيده و باورها، اين شيفتگان، از همه ى مكتب ها هستند؛ چون زيبايى و عشق بدان، و نيز عشق به على عليه السلام كه برترين جلوه ى آن زيبايى است، مرز ندارد.

كردار على عليه السلام در دوران زندگى، سرشار از حقگرايى، حق مدارى و حق گسترى است؛ بويژه كه در روزگار كوتاه حكومتش، زيباترين چهره ى انسانىِ حكومت مبتنى بر ارزش هاى انسانى را به نمايش گذاشت. مگر مى شود جمالِ جميل على عليه السلام و جلوه ى آن جمال را در حكومت على عليه السلام نگريست و بدان عشق نورزيد؟!

اكنون و پيش تر از آن كه متون حديثى و تاريخى سياست علوى را گزارش كنيم، آهنگ آن داريم تا مبانى سياسى امام را در كشوردارى، مرور كنيم. اين نگاه،بس گذراست، در حدّ توان و مجال. واگويى اين مبانى، به واقع، بَر نمودن راز آفرينش زيبايى ها و جاذبه هاى على عليه السلام است و نشان دهنده ى اصول سياسى حكومت بر دل ها. بدان اميد كه مسئولان نظام جمهورى اسلامى، بويژه در اين سال كه با نام زيباىِ على عليه السلام درآميخته است، در هر چه بيشتر شناختن، شناساندن و نزديك شدن به اين زيبايى ها تلاش كنند و در نزديك كردن واقعِ زندگانى سياسى و ادارى و مسئوليت گذراى خويش به او بكوشند، و بدين سان، دورنمايى از چهره ى زيباىِ حكومت علوى را براى ارائه به جهانيان، رقم زنند.