حمايت از ستمديدگان - سیاست نامه امام علی(علیه السلام) نسخه متنی

حمايت از ستمديدگان

امام على عليه السلام، ستاندن داد مظلوم از ظالم را پيمان الهى مى داند. پس بر يارى مظلوم، تأكيد مى كند و بر ستيز با ظالم، پاى مى فشارد. يارى رسانى مظلومان و ستيزندگى با ظالمان، از جمله آخرين وصيّت هاى او به امام حسن و امام حسين عليهماالسلام و تمام كسانى است كه در گذرگاه زمان، وصيّت امام را مى شنوند.

على عليه السلام، از هر فرصتى براى گسترش فرهنگ ستم ستيزى و حمايت از ستمديدگان، بهره مى گرفت و از مردم، براى اصلاح اجتماع و پيوندهاى اجتماعى و روابط اجتماعى، يارى مى خواست و مى فرمود:
أيها الناس! أعينونى على أنفسكم وايم اللَّه لأنصفنّ المظلوم من ظالمه و لأقودنّ الظالم بخزامته. [ ر.ك: ح 349. ]

به خدا سوگند، كه دادِ ستمديده را از آن كه بر او ستم شده بستانم و مهار ستمكار بگيرم.

داستان هاى حمايت عملى آن اسوه عدالت از ستمديدگان، بسيار خواندنى، و براى داعيه داران پيروى از آن بزرگوار، بسى آموزنده است.

تاسيس بيت القصص

پيشواىِ ستم ستيزان كه مى كوشيد كه به هر گونه ى ممكن، ستمديده يارى شود و داد او ستانده شود، بى گمان، از هيچ كوششى در اين راه براى دريافت پژواك نداى مظلوم، دريغ نمى كرد.

مظلومان چگونه بايد نداىِ خود را به حاكمان برسانند؟ روشن است كه گاهى فرودستان، ياراى نزديك شدن به دستگاه حاكمى را ندارند، تا چه رسد به طرح سخن و گزارش و شِكوه و... و چه بسيار كه ناله ى مظلومْ چون انعكاس يافته، نتيجه ى عكس داده است و مسئولى كه بايد مؤاخذه شود، ارتقا يافته و شاكىِ شكوه كننده ى از خود شده است. حضرت على عليه السلام براى اين كه اين دشوارى را چاره كند و در حدّ ممكن، مشكل عدم طرح مستقيم مظلوميت ها و دادخواهى ها حل شود، جايگاهى به نام بيت القصص تأسيس كرده بود تا مردمان، مظلومان و هر آن كه مسئله اى دارد و از طرح روياروى آن ناتوان است، دادخواهى خود را بنويسد و بدان جا بيفكند تا على عليه السلام از آن مطّلع شود.

امام، خود در ميان مردمان ندا در داد كه هر كس را نيازى است و نمى خواهد واگويى اش را كسى بداند تا از شناخته شدن، مصون بماند، خواست خود را در نوشتارى بنويسد و در بيت القصص بيفكند. گويا اين كار در تاريخ، اوّلين گام در جهت مرتبط ساختن مردم با
هيئت حاكم است.

تلاش براى همدلى و وحدت جامعه

پيشوا، نقطه ى اتصال جريان هاىِ موجود در جامعه است و رهبرى، محور تلاش ها، حركت ها و نشاطها. وجود انديشه ها، گرايش ها و جريان هاى مختلف در جامعه، امرى طبيعى است و تصوّر وحدت در انديشه ها و آرمان ها، در همه ى قشرهاى جامعه و همه ى لايه هاى اجتماع، تصوّرى بس نادرست و غير واقعى است. از اين رو، جريان ها، گروه ها و دارندگان انديشه هاى مختلف، براى رهانيدن جامعه از تفرقه، بايد راه هاى وحدت آفرينى را بجويند و در ضمن تأكيد بر تكثّر انديشه، همسويى در آرمان هاى والا را از دست ندهند. رهبرى، بزرگ ترين نقش را در اين زمينه بازى مى كند. على عليه السلام، بر لزوم اتّحاد و همدلى در جامعه، بسى تأكيد كرده است.

آن بزرگوار، اتّحاد را ضامن بقاى حكومت ها، و اختلاف را عامل سقوط دولت ها مى داند و از اين رو، بسيار بر آن، تأكيد مى ورزد. بخش هايى از خطبه ى قاصعه، از جمله موارد درس آموز و تنّبه آفرين آموزه هاى حكومت علوى است. در شناخت ريشه هاى اختلاف ها و چگونگى دست يافتن به وحدت و همدلى، او خود نيز در اين جهت، بيشترين تلاش را مى كرد و از حقوق مسلّم خود، چشم مى پوشيد تا جامعه در آتش اختلاف نسوزد و مى فرمود:

ليس رجل- فاعلم- أحرص على جماعة أمة محمد و ألفتها منّى. [ ر ك: ح 360. ]

هيچ كس بر اجتماع و الفت امّت محمّد، از من حريص تر نيست.

امام تا بدان جا بر وحدت كلمه تأكيد مى ورزيد و همدلى و تشنّج زدايى را ضرورى مى دانست كه دستگاه قضايى خود را موظّف كرده بود كه اگر اجراى حكمى رشته هاى
الفت جامعه را به هم مى ريزد، از اجراى آن، چشم بپوشد و از اختلاف انگيزى جلوگيرى كند. امام، بارها هشدار داده بود كه اگر مؤمنان، متفرّق شوند و وحدت و تشكّل را از دست بدهند، چيرگى باطل بر آنها قطعى است.