لطفا منتظر باشید ...
هوشيارى و زمان شناسى
امام على عليه السلام، در كنار تأكيد بر سياست تشنج زدايى و حركت به سوى حياتى مسالمت آميز و مصالحه با دشمن، به هوشيارى و حزم انديشى در برابر دشمن نيز تأكيد مى كرد. امام، بر اين نكته پاى مى فشرد كه مؤمنان، نبايد دشمن را خُرد بشمارند؛ بويژه در برابر دشمنانى كه دشمنى خود را اظهار نمى كنند، بايد نهايت هوشيارى را معمول دارند و آمادگى لازم را براى برخورد و رويارويى در زمانِ مناسب، و هنگام بروز و ظهور حوادث، هرگز ازدست ندهند و بدانند كه اگر آنها در خواب فراموشى فرو روند، دشمن، هرگز غافل نخواهد ماند.
پرهيز از شيوه رعب آفرينى و وحشت گسترى
امام على عليه السلام در حكومت خود، در برابر متخلّفان و مخالفان، هرگز به رعب آفرينى و وحشت گسترى توسّل نمى جست. آن بزرگوار، حتى در برخورد با عوامل ضدّ امنيتى نيز از سياست رعب و وحشت و خشونت هاى غير قانونى بهره نمى گرفت. امام، هرگز بر اساس گمان و تخمين و احتمال با مردمان برخورد نمى كرد و هرگز پيش از وقوع جُرم، متّهمان و مظنونان به اقدامات ضد امنيتى را عقوبت نمى كرد.قانونگرايى در برخورد با مجرمان
نظام حكومت على عليه السلام، متّكى به قانونْ بود و در همه جوانب، قانون بود كه حكومت مى كرد، نه اراده ى فرد. بدين سان، او در آموزه هايش، به قانونگرايى و محوريت قانون، بسى تأكيد مى كرد. چنين بود كه در نظام حكومت او نه تنها شكنجه ى متّهمان و مظنونان به اقدامات ناروا ممنوع بود، كه مجرمان نيز شكنجه نمى شدند و به مجرم نيز هرگز اهانت نمى شد و اگر كسى مجرم شناخته مى شد، تنها و تنها به مقتضاى قانون، مجازات مى گشت، و اگر مجرى قانون، عمداً و يا سهواً، در اجراى حكم از مرز قانونْ تجاوز مى كرد، قصاص مى شد. چنين بود كه چون دريافت قنبر، سه تازيانه بيشتر به مجرمى نواخته است، او را با سه تازيانه قصاص كرد. [ ر ك: ح 394. ]مدارا با مخالفان سياسى
امام، با مخالفان سياسى نيز هرگز با خشونت رفتار نمى كرد. مدارا در سياست علوى،اصلى بود خدشه ناپذير. اين مدارا تا مرز توطئه آفرينى مخالفان، پيش مى رفت. على عليه السلام بر اين باور بود كه مدارا با مخالفان، از تندى آنان مى كاهد و زمينه هاى صحنه آفرينى و جوسازى را از آنان مى ستاند. بر اين اساس بود كه تا خوارج به قتلْ دست نيازيدند و امنيت جامعه را به جد به خطر نيفكندند، با آنان برخورد نكرد، دشنام هاى آنان را تحمّل كرد و حتى حقوق آنان را از بيت المال، قطع نكرد. برخورد امام، با توطئه گران عليه امنيت داخلى، به تناسب حدّ و حدود توطئه ى آنان و نقشى بود كه در توطئه داشتند. گاه آنان را تبعيد مى كرد و ديگر گاه، به زندان مى افكند و بالاخره، چون هيچ گونه چاره انديشى كارساز نبود، با برخورد نظامى، مشكل را حل مى كرد.
سياست هاى جنگى
امام على عليه السلام، رزم آورى شجاع بود و بى باك. هماوردجويى او در ميدان هاى نبرد، و فرازمندى او در نبردها، شهره ى تاريخ است. افزون بر اين، او فرماندهى بود تيزنگر، مدبّر و حزم انديش.اين كه حكومت امام على عليه السلام با وجود كوتاهى، يكسر به جنگ و نبرد داخلى با توطئه گران گذشت، بسى تأسّف آور است؛ امّا سيره او در اين نبردها سرشار است از آموزه هاى نظامى و نگرش انسانى، و آكنده از كرامت در جنگ و نبرد، و بسى درس آموز و بيدارگر. سياست هاى على عليه السلام را در نبرد، بدين سان مى توان گزارش كرد:
اهتمام به آموزش هاىِ رزمى و سازماندهى سپاه
گفتيم كه امام على عليه السلام رزم آورترينِ رزم آوران صحنه هاى نبرد بود. او كه عمرى دراز را در صحنه هاى جهاد سپرى كرده بود، بى گمان، بيشترين و كارآمدترين تجربه ها را در اختيار داشت. افزون بر اين، او به لحاظ شجاعت،دليرى و بُرنادلى و آگاهى به گونه هاىنبرد، بى نظير بود. امام، شخصاً سپاهيان خود را آموزش مى داد و پيش از آغاز نبرد، ضمن سازماندهى نيروها و آرايش رزم آوران، نكات مهم آموزشى را تكرار مى كرد. هنگامى كه شبيخون هاى معاويه فزونى گرفت و مخالفان، او را به ناآشنايى با فنون جنگى متّهم كردند، امام، ضمن گلايه از برخى اصحاب فرمود: وافسدتم عليّ رأيى بالعصيان والخذلان حتّى لقد قالت قريش ان ابن أبي طالب رجل شجاع ولكن لاعلم له بالحرب. للَّه أبو هم وهل أحد منهم أشدّ لها مراساً وأقدم فيها مقاماً منّي؟ لقد نهضت فيها وما بلغت العشرين وها أنا ذاقد ذرّفت على الستّين. ولكن لارأى لمن لايطاع. [ نهج البلاغه، خطبه ى 27؛ موسوعة الامام على بن أبى طالب عليه السلام، ج7، ص 19 -18. ]
با نافرمانى و سستى، كار را بر من تباه كرديد تا آن جا كه قريش مى گويد پسر ابوطالب، دلير است، امّا دانش جنگ ندارد. خدا پدرانشان را مزد دهد! كدام يك از آنان، بيشتر از من در ميدان جنگ بوده و بيشتر از من، نبرد و ميدان را آزموده؟ هنوز بيست سال نداشتم كه پا در معركه گذاشتم و اكنون، ساليان عمرم از شصت، فزون است؛ اما آن را كه فرمان نبرند، سررشته ى كار از دستش بيرون است.
على عليه السلام در آموزش هاىِ نظامى رزمندگان، از تأكيد بر ريزترين نكات آموزشى نيز غفلت نمى ورزيد، مانند اين كه: نيروها از اسلحه ى خود جدا نشوند؛از فرصت هاى مناسب در ضربه زدن به دشمن، بيشترين بهره را برگيرند؛ به چهره ى دشمن، خيره نشوند؛ كثرت نيروهاىِ آنان، در دل هايشان هراس نيافريند؛ و اين كه اگر شكست خوردند، چه كنند و چگونه عقب نشينى تاكتيكى را معمول دارند؛ و...
