اخلاق جنگ - سیاست نامه امام علی(علیه السلام) نسخه متنی

اخلاق جنگ

در فرهنگ علوى، جنگ، براى دفاع از كيان مكتب و در جهت دفع ظلم و رفع ستم و زدودن دشوارى هاى راه حكومت است. او كه شمشير از پى حق مى زد، نمى توانست در دشوارترين لحظات نبرد و در سخت ترين لحظات جنگ، از اصول اخلاقى و بنيادهاى انسانى غافل بماند. نگرشِ اين خلق و خوى جنگى و آيين اخلاقى نبرد در سيره
علوى، درس آموز است و بيداركننده. برخى از عناوين اين موضوع را بدين قرار مى توان گزارش كرد:

آغاز به جنگ، هرگز!

امام، هرگز آغاز به جنگ نكرد و تا دشمن، در نهايت خيره سرى، عرصه را بر گفتگو و رويارويى مسالمت آميزْ تنگ نكرد، دست به شمشير نبرد و به همراهان و ياران خود نيز تأكيد كرد كه هرگز آغازِ به نبرد نكنند. به واقع، اين سياست امام، تأكيدى است بر صلح دوستى اسلام علوى و ارزش هاى انسانى، و مخالفت با ستيزه جويى.

امام، اين سياست را هماره معمول داشت و بر آن پاى فشرد. جندب ازدى مى گويد:ان علياً كان يأمرنا في كلّ موطن لقينا فيه معه عدوّاً فيقول: لا تقاتلوا القوم حتّى يبدؤكم فأنتم بحمداللَّه- عزّوجلّ- على حجة وترككم ايّاهم حتى يبدؤكم حجة أخرى لكم. [ ر.ك: ح 511. ]

هرگاه همراه على عليه السلام با دشمن رو به رو مى شديم، به ما فرمان مى داد: با آنان، نبرد نكنيد تا آنان، آغاز كنند، چرا كه شما بحمداللَّه- عزّوجلّ- برهان داريد و رها كردن آنان تا نبرد را آغاز كنند، برهانى ديگر است براى شما.

بدين سان، او نشان مى داد كه در فرهنگ او ستيزه گرى اصل نيست و صلح و آرامش، اصل است.

چنين بود كه امام، به نيروهاى رزم آورش سفارش كرده بود تا آغاز به جنگ نكنند و چون آتش جنگ با شروع دشمن، شعله ور شد و به يارى خداوند، دشمنْ شكست خورد، فراريان را نكُشند، بر مجروحان يورش نبرند، بدن ها را عريان نسازند، اجساد را مُثله نكنند و... اينها و جز اينها در سيره ى جنگى علوى، نشان دهنده ى اين است كه جنگاورى
در سياست آن بزرگوار، استثناست و تأكيد بر ارزش هاى انسانى و گسترش آن قاعده.

دعوت به جنگ نكردن

على عليه السلام بر رزم آورى، استوار گامى، ميداندارى، شورآفرينى و دشمن شكنى نيروهايش تأكيد مى كرد و از هر جهت، آنان را براى رزم، آماده مى ساخت؛ امّا بدانها تأكيد مى كرد كه هرگز در برابر دشمن، هماوردجويى نكنند و صلاى هل من مبارز؟- كه شيوه اى بود براى رعب آفرينى-، در ندهند. به واقع، اين نيز ادامه ى همان سياست مخالفت با ستيزه جويى است. امام، تنها سفارش مى كرد كه چون دشمن هماورد جُست و هم رزم طلبيد، براى جلوگيرى از خيره سرى خصم، ميدان را خالى نكنند.

مصونيت سياسى فرستادگان دشمن

اسلام، آيينى است جهانى و آموزه هاى آن، جهانشمول و زمانشمول، و بدين سان، سياست هايى جهانى و بين المللى را نيز رقم زده است. در اسلام، در رويارويى هاى نظامى و سياسى، نمايندگان سياسى كشورهاى بيگانه و فرستادگان دشمن، گرچه در اوج هنگامه ى نبرد، مصونيت دارند. على عليه السلام، اين آموزه ى ارجمند را به سپاهيان آموخته بود و از آنها خواسته بود كه اين سياست را جدّى بگيرند و حتّى اگر كسانى مدّعى پيام آورى از سوىِ دشمن بودند، بدون بررسى هاى لازم و كشف حقيقت، با او برخورد نكنند.

اقامه حجّت قبل از شروع جنگ

گفتيم كه جنگ در نگاه امام، براى رفع موانع گسترش حق و هدايت انسان است. از اين رو، او هرگز روشنگرى دشمن را فرو نمى گذاشت و براى هدايت آنان،هيچ فرصتى را از دست نمى داد. امام، در اوج شعله ورى آتش جنگ و رويارويى نيروها نيز به هدايت دشمن مى پرداخت و مكرّر، اقامه ى حجّت مى كرد تا جنگ درنگيرد. بارى، جنگ در سيره ى علوى، جز در هنگام ضرورتْ شكل نمى گرفت.