خطبه 233-در باب زيانهاى زبان

 (هنگامى كه «جعدة بن هبيرة» خواهر زاده امام عليه السّلام نتوانست در حضور آن حضرت سخن بگويد فرمود)
1 فصاحت و بلاغت اهل بيت عليهم السّلام
آگاه باشيد، همانا زبان، پاره اى از وجود انسان است، اگر آمادگى نداشته باشد، سخن نمى گويد، و به هنگام آمادگى، گفتار او را مهلت نمى دهد، همانا ما اميران سخن مى باشيم، درخت سخن در ما ريشه دوانده، و شاخه هاى آن بر ما سايه افكنده است. «1»
2 علل سقوط جامعه انسانى
خدا شما را رحمت كند، بدانيد كه همانا شما در روزگارى هستيد كه گوينده حق اندك، و زبان از راستگويى عاجز، و حق طلبان بى ارزشند، مردم گرفتار گناه، و به سازشكارى همداستانند، جوانانشان بد اخلاق، و پير مردانشان گنه كار، و عالمشان دو رو، و نزديكانشان سود جوينده، نه خردسالانشان بزرگان را احترام مى كنند و نه توانگرانشان دست مستمندان را مى گيرند.

خطبه 234-چرا مردم مختلفند؟

 (ذعلب يمانى از جمله احمد بن قتيبة، از عبد الله بن يزيد، از مالك بن دحيه نقل كرد كه در حضور امام از علّت تفاوت هاى ميان مردم پرسيدند، امام فرمود)
علل تفاوت ها ميان انسان ها
علّت تفاوت هاى ميان مردم، گوناگونى سرشت آنان است، زيرا آدميان در آغاز، تركيبى از خاك شور و شيرين، سخت و نرم، بودند، پس آنان به ميزان نزديك بودن خاكشان با هم نزديك، و به اندازه دورى آن از هم دور و متفاوتند «2». يكى زيبا روى و كم خرد، و ديگرى بلند قامت و كم همّت، يكى زشت روى و نيكوكار، ديگرى كوتاه قامت  «3» و خوش فكر، يكى پاك سرشت و بد اخلاق، ديگرى خوش قلب و آشفته عقل، و آن ديگرى سخنورى دل آگاه است! «4»
______________________________
 (1) اشاره به علم: اوراشن noitarO  (علم خطابه و سخنورى)
 (2) اشاره به علم: يوژنيكس scineguE  (نژاد شناسى) و علم: اتنولوژى ygolonhtE  (نژاد شناسى)
 (3) اشاره به علم: مرفولوژى ygolohproM  (شكل شناسى) و فيزيونومى ymongoisyhP  (قيافه شناسى)
 (4) اين خطبه بسيارى از مشكلات علمى نسبت به پيدايش نژادها و تفاوتهاى روانى و جسمى انسانها را بر طرف مى سازد، و شبهات مربوط به عدل الهى را پاسخ مى دهد كه تفاوتها، علل و عوامل طبيعى داشته و به انتخاب و اختيار و نوع تغذيه و شرائط جغرافيايى محيط زيست ارتباط دارد.