اخلاق در قرآن کریم جلد 2

انگيزه هاى صبر و شكيبايى

امورى كه باعث صبر انسان در مشكلات طاعت و ترك معصيت و در برابر مصائب مى شود، فراوان است كه هر كدام تاثير خاصى در پديد آوردن اين فضيلت بزرگ داردكه مهمترين آنها عبارتند از:

1-تقويت پايه هاى ايمان و يقين،مخصوصا توجه به اين نكته كه خداوند«ارحم الراحمين »است و نسبت به بندگانش از هر كسى مهربانتر است و او براى رعايت و تامين مصالح عباد،حوادثى مى آفريند كه اسرار و منافعش پوشيده است،روح شكيبايى را درانسان پرورش مى دهد.توجه به پاداش هاى عظيم مطيعان و تاركان معاصى و صدق وعده هاى الهى نيز در اين زمينه،عزم انسان را در صبر و شكيبايى،راسخ تر مى كند.

از همين رو،امير مؤمنان عليه السلام مى فرمايند:«اصل الصبر حسن اليقين بالله،اساس وريشه صبر،ايمان و يقين خوب،نسبت به خداوند است » (48) بديهى است،هر قدر ايمان انسان به حكمت و رحمت پروردگار بيشتر باشد،صبر اونيز بيشتر خواهد شد،به تعبير ديگر،تحمل صبر و شكيبايى برايش آسان تر مى گردد.به همين دليل، حديثى از امام صادق عليه السلام نقل شده كه به بعضى از ياران خود فرمود:«انا صبرو شيعتنا اصبر منا،ما صبورانيم،ولى شيعيان ما از ما صبورترند».راوى سؤال مى كند،فدايت شوم!چگونه شيعيان شما از شما صبورترند؟امام در پاسخ فرمودند:«لانا نصبر على ما نعلم و شيعتنا يصبرون على ما لا يعلمون،چون ما بر چيزى كه مى دانيم(و از اسرار آن آگاهيم) صبر مى كنيم،ولى شيعيان ما در برابر امورى كه از اسرارش آگاه نيستند صبر مى كنند» (49)

2-دست يابى صبر،مانند كسب هر فضيلت اخلاقى ديگر،ممارست و روبرو شدن باحوادث گوناگون حاصل مى شود،به همين دليل در حديثى از امير مؤمنان على عليه السلام آمده است: «من توالت عليه نكبات الزمان اكسبته فضيلة الصبر،كسى كه پى در پى حوادث ناخوشايندى برايش حادث شود،فضيلت صبر را برايش فرهم مى كند» (50) به تعبير ديگر،انسان در ابتداى برخورد با مصيبتى،ناله و فرياد سر مى دهد و جزع وفزع را به اوج مى رساند،هم چنين هنگامى كه در انجام طاعتى از طاعات پروردگار،بامشكلى روبرو شود،اظهار خستگى مى كند،ولى تكرار آن حوادث و اين مشكلات به تدريج فضيلت صبر را به عنوان يك عادت در او به وجود مى آورد.

3-توجه به اين نكته كه دنيا،دار حوادث و مشكلات است و رسيدن به هيچ موهبتى از مواهب مادى و معنوى،بدون عبور از موانع گوناگون امكان پذير نيست و نيز توجه به اين حقيقت كه افراد كم صبر و بى حوصله و كم طاقت،هرگز به جايى نخواهند رسيد،عزم و اراده انسان را بر صبر و شكيبايى در مقابل مشكلات محكم تر مى سازد. همان گونه كه در سابق اشاره شد،براى چيدن يك شاخه گل بايد رنج خار را كشيد وبراى نوشيدن يك جرعه عسل،بايد در برابر نيش زنبور صبر كرد،گنج ها در ويرانه هاست و بهشت در لابلاى ناملايمات قرار گرفته است. به يقين هر كس در اين امور دقت كند،آمادگى بيشترى براى صبر و شكيبايى پيدامى كند.از همين رو در حديث ديگرى از امير مؤمنان على عليه السلام آمده است:«لكل نعمة مفتاح و مغلاق و مفتاحها الصبر و مغلاقها الكسل،براى هر نعمتى كليد و قفل و بندى است،كليد آن صبر و قفل و بند آن،تنبلى و كسالت است.» (51)