بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
است و اى بسا كه آنها را از رييس حكومت گرفته بودند چرا كه هميشه رفتار رييس حكومت بازتاب وسيعى در مردم دارد و از قديم گفته اند: «اَلنّاسُ عَلى دينِ مُلُوكِهِمْ».نخستين آنها حركات و تصميم گيريهاى بى مطالعه كه سبب مشكلات و نابسامانيها در جامعه مىگردد، بود.دوّم سركشى و تمرّد از قوانين الهى و نظامهاى اجتماعى.سوّم رنگ عوض كردنهاى پى در پى و از راهى به راهى گام نهادن و از گروهى جدا شدن و به گروه ديگر پيوستن و بدون داشتن هدف ثابت زندگى كردن.چهارم انحراف از مسير حق و حركت در مسير ناصواب و غير مستقيم بود.بى شك ـ همان گونه كه بعداً به طور مشروح خواهيم گفت ـ سياست خارجى در عصر خليفه دوّم و فتوحات اسلامى و پيشرفت در خارج از منطقه حجاز، ذهنيّتى براى بسيارى از مردم درباره شكل اين حكومت ايجاد كرده بود كه آن را در تمام جهات موفق مىپنداشته، كمتر به مشكلات داخلى جامعه مسلمانان نخستين بينديشند در حالى كه همان گونه كه امام (عليه السلام) در اين جمله ها اشاره فرموده است گروهى از مسلمانان بر اثر اشتباهات و خطاها و ندانم كاريها و اجتهاد در مقابل نصوص قرآن و پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)، گرفتار نابسامانيهاى فراوانى از نظر اعتقاد و عمل و مسائل اخلاقى شدند و در واقع تدريجاً از اسلام ناب فاصله مىگرفتند و همانها سبب شد كه سرانجام به شورشهاى عظيمى در دوران خليفه سوّم بينجامد و مقدّمات حكومت خودكامه اى در عصر خلفاى اموى و عبّاسى كه هيچ شباهتى به حكومت اسلامى عصر پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) نداشت فراهم گردد. به يقين اين دگرگونى عجيب در يك روز انجام نگرفت و اشتباهات مستمرّ دوران خلفا به آن منتهى شد.امام در ادامه اين سخن مىافزايد: «هنگامى كه اوضاع را چنين ديدم صبر و شكيبايى پيشه كردم با اين كه دورانش طولانى و رنج و محنتش شديد بود» (فَصَبَرْتُ عَلى طُولِ الْمُدَّةِ، وَ شِدَّةِ الِْمحْنَةِ).درست شبيه همان شكيبايى در دوران خليفه اوّل، ولى چون شرايط پيچيده تر و
لطفا منتظر باشید ...
