پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 1

از مردم نادان را گِرد خويش جمع مىكنند; به يقين سياهى چنين لشكرى شدن گناه است و درست در اين موقع است كه بايد در خانه نشست به هنگام كار و جهاد! و به گفته بعضى از شارحان نهج البلاغه، هنگامى كه داد و فرياد به زيان جامعه است; سكون و سكوت بهترين حركت است.

در سوّمين اندرز، براى ايجاد وحدت در ميان صفوف طرفداران حق و جلوگيرى از هرگونه تفرقه و نفاق و در هم شكستن صفوف اهل باطل با نيروى اتّحاد، مىافزايد: «در اصلاح ميان خود بكوشيد (و مردم را با هم آشتى دهيد و صفوف خود را در برابر آنان متّحد سازيد!) » (وَاَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ).

سرانجام در چهارمين و آخرين نصيحت، به كسانى كه قبلا لغزشهايى داشته اند و در حكومت پيشين گرفتار خطاهايى شده اند و وجدانشان از اين جهت ناراحت است دستور مىدهد كه با آب توبه، لكّه هاى گناه را از دامان خويش بشويند! مىفرمايد: «توبه پيش روى شما و در دسترستان است! (به آن چنگ زنيد و در سايه آن قرار گيريد) » (وَالتَّوْبَةُ مِنْ وَرائِكُمْ (1)).

براى تكميل اين سخن مىفرمايد: «هيچ ستايشگرى جز خدا را نبايد ستايش كرد و در گناه و خطا جز خويشتن را نبايد سرزنش كرد!» (وَ لا يَحْمَدْ حامِد اِلاّ رَبَّهُ، وَ لا يَلُمْ لائِم اِلاّ نَفْسَهُ).

اشاره به اين كه تمام نعمتها از سوى خداست و هر توفيق و سعادتى نصيب انسان مىشود از بركات الطاف خفيّه و جليّه اوست. بنابراين نبايد به هنگام اطاعت مغرور شويد! و هر خطا و گناهى سر مىزند به خاطر كوتاهى هاى شماست! جز خويشتن را ملامت نكنيد و گناهان خويش را به گردن اين و آن، يا به گردن قضا و قدر نيفكنيد! سعى كنيد با آب توبه همه آنها را بشوييد!

1. «وَراء» از ماده «وَرى» بر وزن (وزن) در اصل به معناى استتار است و گاه به پشت سر گفته مىشود كه در پيش رو نمايان نيست و نيز به پيش رو گفته مىشود كه در پشت سر ناپيداست و در عبارت بالا به تناسب جمله به معناى پيش رو است.