2ـ قرآن و مسايل مستحدثه (جديد) - پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 1

هلاك گردند، درباره آنها چه مىگويى؟ (و مقصّر كيست و بايد چه كنند؟)

گفت: بايد به جهنم بروند! اين را گفت و رنگش پريد، صورتش زرد شد و دانه بهى را كه در دست داشت محكم بر زمين زد به طورى كه متلاشى شد و گفت: «اِنّا لِلهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ». (1)

اين حديث كه حقايق جالبى را در عبارت كوتاهى بازگو مىكند، نشان مىدهد كه خطبه مورد بحث در ميان شيعيان عصر امام صادق (عليه السلام) معروف بوده و جوانان شيعه به خوبى از آن آگاه بوده اند.

2ـ قرآن و مسايل مستحدثه (جديد)

بعضى ايراد مىكنند و مىگويند جامعه بشرى در حال دگرگونى است و هر زمان مسائل تازه اى مطرح شود; چگونه قرآن مجيد كه داراى احكام ثابت و غير متغيّرى است، بر جامعه انسانى كه دائماً در حال تغيير و تحوّل است تطبيق مىكند؟ و چگونه مىتواند پاسخگوى مسائل مستحدثه باشد؟

پاسخ به اين سؤال با توجّه به يك نكته روشن مىشود و آن اين كه: در قرآن مجيد دو گونه احكام وجود دارد: احكام جزيى و احكام كلّى، احكام جزيى مانند احكامى است كه براى عبادات ذكر شده، طرز وضو و غسل و تيمّم و يا مسائلى همچون قبله و عدد نمازها و مانند آن.

منظور از مسائل كلّى، قواعد عامّى است كه در قرآن مجيد وارد شده و شمول بسيار وسيع و گسترده اى دارد; مانند قاعده «وجوب وفادارى نسبت به هرگونه عقد و پيمان» (اَوْفُوا بِالْعُقُودِ (2)) و قاعده «لا حَرَجَ» (وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدّينِ مِنْ حَرَجَ (3)) و قاعده «لاضَرَرَ» كه از بعضى از آيات قرآن استفاده مىشود و امثال آن، كه

1. مستدرك الوسائل، ج 17، ص 245، ح 13 ـ اين حديث را در كتابهاى فراوان ديگرى نقل كرده اند.

2. سوره مائده، آيه 1.

3. سوره حج، آيه 78.