پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

منظور هجرت از مكّه به مدينه است، كه سرآغاز تاريخ اسلام شد و هر جا هجرت بدون ذكر قرينه خاصّى گفته مىشود ذهنها متوجه آن مىشود، امام (عليه السلام) نخستين مهاجر نبود، چرا كه مىدانيم «ابوبكر» به هنگام هجرت، «پيغمبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم)» را همراهى مىكرد.

در پاسخ اين سؤال مىگوييم: اوّلا على (عليه السلام) از همان لحظه اول آماده بود پيامبراكرم (صلّى الله عليه وآله وسلّم) را همراهى كند و اين كه زمان كوتاهى در مكه ماند صرفاً به دستور خود پيغمبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) بود كه مىخواست در آن شب تاريخى يعنى «ليلة المبيت» على (عليه السلام) در جاى او بخوابد تا مشركان از نقشه هجرت آگاه نشوند و پيامبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) به سلامت از مكّه بيرون رود و از اين گذشته، على (عليه السلام) مأمور بود امانتهاى مردم را كه نزد پيامبر بود به آنها بسپارد و زنانى از نزديكان پيامبر را همراه بر دارد و در نخستين فرصت حركت كند; بنابراين او در امر هجرت پيشگام بود و اگر چند روزى تأخير افتاد تنها به فرمان پيغمبر بود.

جالب اين كه طبق گفته «شيخ طوسى» در «امالى» على (عليه السلام) در دومين شبى كه پيغمبر در غار بود به ديدار پيغمبر در غار شتافت، پيامبر (صلّى الله عليه وآله وسلّم) به على (عليه السلام) دستور داد كه دو شتر براى او و همراهش آماده سازد و مخفيانه به نزديكى غار بياورد، ابوبكر گفت من شتر را قبلا آماده كردم پيامبر به على (عليه السلام) دستور داد پول شترهاى ابوبكر را بپردازد و على (عليه السلام) چنين كرد (1)» و اين نشان مىدهد كه على (عليه السلام) در هر مرحله براى همراهى پيامبر آمادگى داشت و جز به دستور او در مكّه نماند. ثانياً: گروهى كه در نخستين مرحله به پيغمبر پيوستند آنها را سابقين و پيشگامان در هجرت مىنامند و على (عليه السلام) از آنان بود (2).

1 ـ «امالى» «شيخ طوسى»، جلد 2، صفحه 82 و «بحار»، جلد 19، صفحه 63.

2 ـ بعضى از مفسران «نهج البلاغه» تفسيرهاى ديگرى نيز براى اين سخن گفته اند از جمله اين كه منظور از هجرت در اينجا هجرت به «طائف» است كه على (عليه السلام) پيغمبر را همراهى مىكرد و يا اين كه منظور از مهاجران كسانى هستند كه بعد از هجرت پيغمبر به او پيوستند.