پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 2

منافق و عصيانگر كه در لشكرش بودند، نفرين مىفرستد.

شرح و تفسير:

با اين نفاق و سرپيچى شما چه كارى از من ساخته است؟

با توجه به آن چه در شأن ورود اين خطبه و حال و هواى حاكم بر آن گفته شد، تفسيرِ نخستين جمله هاى امام در اين خطبه، روشن است. او مىفرمايد: «بر اثر سرپيچى و نافرمانى و سستى و نفاق مردم، چيزى براى حكومت من، جز كوفه كه آن را جمع مىكنم و يا مىگشايم، باقى نمانده; (ماهِىَ (1) اِلاَّ الْكُوفَةُ، أَقْبِضُها وَ أَبْسُطُها).

چرا و به چه دليل، لشكريان امام در عراق و ساير مناطق، به اين و ضع دردناك كشيده شده بودند؟

اين، علل و اسبابى دارد كه در نكته ها، شرح آن خواهد آمد.

مسأله مهم اينجا ست كه بزرگمردى مانند على، با آن همه شجاعت و با آن همه تدبير، كارش در برابر دشمنان اسلام، به خاطر نداشتن نيروى مخلص و وفادار و شجاع و مصمّم، به چنين روزى بيفتد كه تمام علاقه مندان به حق و عدالت و قرآن و اسلام را در ناراحتى شديد فرو مىبرد.

جمله «أقبضها و أبسطها» كه از قبض و بسط گرفته شده، اشاره به حاكميت و فرمانروايى است و با اين تعبير، امام نشان مىدهد كه مناطق ديگر، در كفّ با كفايت آن حضرت نبود، هر چند ظاهراً جزو قلمرو حكومت او محسوب مىشد.

حضرت، سپس در ادامه اين سخن مىفرمايد: «اى كوفه! اگر تنها تو (سرمايه من در برابر دشمن) باشى، آن هم با اين همه طوفان هايى كه دارى، چهره ات زشت باد! (و اى كاش تو هم نبودى); «اِنْ لَمْ تَكُونِى اِلاّ أنْتِ، تَهُبُّ أَعاصِيرُكِ (2) ، فَقَبّحَكِ

1 ـ ضمير «هى» به حكومت يا مملكت بازمى گردد و مفهوم جمله چنين است:«ما الحكومةُ و المملكةُ التى تحتَ سيطرتى الاّ الكوفه».

2 ـ «أعاصر» جمع«أعصار» به معناى «گرد باد» است و به طوفان هاى اجتماعى نيز «أعاصر» ـ به طور كنايه گفته مىشود. در جمله بالا به معناى ناآرامى هايى است كه غالباً، در طول تاريخ، بر كوفه حاكم بود.