پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلد 4

‌صفحه‌ى 366

دل نبنديد و نسبت به آنچه گذشته، مأيوس و نگران نباشيد; زيرا آن كس كه پشت كرده، ممكن است يكى از پاهايش بلغزد و ديگرى برقرار ماند; سپس هر دو باهم به جاى خود باز گردد، ثابت شود (و پيروزى بيافريند)». (فَلا تَطْمَعُوا فِي غَيْرِ مُقْبِل، وَ لاَ تَيْأَسُوا مِنْ مُدْبِر، فَإِنَّ الْمُدْبِرَ عَسَى أَنْ تَزِلَّ بِهِ إِحْدَى قَائِمَتَيْهِ، وَ تَثْبُتَ الأُخْرى، فَتَرْجِعَا حَتَّى تَثْبُتَا جَمِيعاً).

در واقع امام (عليه السلام) به بيان دو قاعده كلّى مىپردازد كه در پيشامدها و حوادث سخت بايد به آن توجه داشت: نخست اين كه، نبايد در اين گونه مواقع گرفتار خوش بينى افراطى شد و دل به چيزى بست كه هنوز مقدّمات آن فراهم نشده و به دنبال آن قيام نسنجيده اى صورت گيرد. و ديگر اين كه، شكست ها و مشكلات نيز نبايد مايه يأس گردد و آن را امام (عليه السلام) تشبيه به كسى مىكند كه در جادّه اى حركت مىكند و ناگهان يك پاى او مىلغزد; مردم خيال مىكنند براى هميشه سقوط كرد! ولى چيزى نمى گذرد كه بر پاى ديگر تكيه مىكند و پاى اوّل را به جاى خود مىآورد و آماده حركت مىشود.

بنابراين، در حوادثِ سختِ اجتماعى، در برابر امواج خروشانِ حادثه، نبايد مأيوس شد و نسبت به حركات نسنجيده، نبايد اميدوار بود.

جمعى از شارحان نهج البلاغه «غَيْرِ مُقْبِل» را اشاره به امامان غير از مهدى (عليه السلام) از اهل بيت (عليهم السلام) دانسته اند و اين كه مىفرمايد:

در آنها طمع نداشته باشيد، اشاره به اين است كه شرايط قيام براى آنها فراهم نيست و «مُدْبِر» را اشاره به حضرت مهدى (عليه السلام) دانسته اند كه نبايد از ظهورش در هيچ زمان مأيوس بود.

ولى اين تفسير، با جمله هاى آخر اين قسمت از خطبه ابداً سازگار نيست! چرا كه لغزش يك پا و سپس تكيه كردن بر پاى دوم و بازگشتن پاى لغزيده به جاى خود، جز با تكلّف زياد بر آن حضرت تطبيق نمى كند.