لطفا منتظر باشید ...
متن خطابه ى حضرت زهرا
متن بلند خطابه ى فاطمه زهرا عليهاالسلام هم از نظر معانى داراى دريايى از معارف است و هم از نظر ادبى در سطح بالايى است. شرايطى كه اين خطبه در آن ادا شده و حال روحى حضرت از نظر غمها و نيز جراحات جسمى، تعجب همگان را واداشته است كه چگونه در آن حال چنين مطالب عميقى از لسان مبارك آنحضرت ادا شده است. البته براى شيعه كه افتخار به داشتن چنين رهبران معصومى دارد مسئله اى بسيار عادى است، و مايه ى سربلندى در بين تمام اديان و ملل است.تأكيد بر حفظ خطابه در تاريخ شيعه
در طول تاريخ تأكيد خاصى بر حفظ متن اين خطبه بوده است كه هم يادگار مادر شيعه است و هم سند مظلوميت او، بخصوص سادات كه فرزندان حقيقى حضرت هستند، از قديم الايام بر اين امر تأكيد داشته اند. چند نمونه در اين باره تقديم مى شود: 1. زيد بن على بن الحسين عليه السلام (از قرن اول) مى گويد: «ديدم بزرگان آل ابى طالب را كه خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام را از پدرانشان نقل مى كردند و به فرزندانشان مى آموختند. همچنين بزرگان شيعه آن را نقل مى كردند و مورد بحث قرار مى دادند».[بحار الانوار: ج 29 ص 233. . 2. على بن عيسى اربلى مى گويد: «خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام را موافق و مخالف نقل كرده اند». [كشف الغمه: ج 2 ص 105.]3. سيد عبدالحسين شرف الدين مى گويد: «گذشتگان از فرزندان فاطمه و على عليهماالسلام خطبه ى آنحضرت را براى ما نقل كرده اند و اين رشته از زمان ائمه عليهم السلام ادامه داشته است». [النص والاجتهاد: ص 117.]ارزش و ضرورت مقابله ى نسخه هاى خطابه ى حضرت زهرا
خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام بخاطر اهميت آن از جهت شرايطى كه در آن ايراد شده و مخاطبان حضرت كه در واقع دشمنانش بوده اند و نيز مطالب بلندى كه بعنوان معرفى راه هدايت در آن مطرح است و طولانى بودن متن، همه ى اين جهات لزوم مقابله ى متون ناقل آن را ضرورى مى نمايد. متن عربى خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام تاكنون به صور مختلف به چاپ رسيده است كه اكثر آنها طبق روايت كتاب احتجاج طبرسى بوده است. لذا آماده سازى متنى كامل و مقابله شده بر نسخ مى تواند خلأ مهمى از ميراث فرهنگى شيعه را پر كند.تنظيم متن حاضر
متن حاضر طبق منابع و اسنادى كه قبلاً ذكر شد پس از مقابله و تطبيق آن در مدارك بيست گانه اش يعنى كتابهاى دلائل الإمامة، الاحتجاج، كشف الغمة، الشافي، شرح نهج البلاغة ابن ميثم، الطرائف، الدر النظيم، الكتاب المبين، شرح الاخبار، انوار اليقين، امالى شيخ طوسى، معانى الاخبار، شرح نهج البلاغة ابن ابى الحديد، بلاغات النساء، التذكرة الحمدونية، نثر الدر، منال الطالب، الفاضل ف فى صفة الادب الكامل، ونيز نسخه ى علامه قزوينى در كتاب فدك و نسخه ى علامه مجلسى در بحار تنظيم و تلفيق شده است كه در 37 بخش تقديم شده و در اول هر بخش شماره و عنوان آن ذكر مى شود. حركات و اعراب گذارى براى سهولت در مطالعه و حفظ خطبه انجام گرفته، و موارد مهم خطبه با حروف سياه آورده شده است. در پاورقى ها موارد اختلاف نسخه ها و كيفيت آن آمده است و رمزهاى زير براى اشاره به كتب مقابله شده تعيين گرديده است: الف: دلائل الإمامة ب: بلاغات النساء ج: كشف الغمة د: الاحتجاج ه: منال الطالب و : نثر الدر ز: الكتاب المبين ح: شرح الاخبار ط: التذكرة الحمدونية ى: انوار اليقين ك: امالى الشيخ الطوسى ل: معانى الاخبار م: شرح نهج البلاغة ابن ابى الحديد ن: كتاب فدك علامه قزوينى س: الفاضل فى صفة الادب الكامل ع: الدر النظيم فى مناقب الائمة اللهاميم قابل توجه است كه نسخه هاى «الف»، «ب»، «ج»، «د»، «ه»، «و»، «ن»، «ع» هر دو خطبه ى حضرت را كه در مسجد و منزل ايراد شده آورده اند، و نسخه هاى «ز»، «ح»، «ط»، «س» و شرح ابن ميثم و طرائف و شافى فقط خطبه ى مسجد را و نسخه هاى «ك» و «ل» و «م» فقط خطبه ى منزل را نقل كرده اند. در چند مورد كه اختلاف نُسَخ از شرح نهج البلاغه ابن ميثم و طرائف ابن طاووس و شافى سيد مرتضى بود بعلت ندرت موارد رمزى براى اين كتابها آورده نشد. متن حاضر حاصل جمع 20 نسخه از 20 كتاب است، كه از روى نسخه هاى چاپى يا خطى اين منابع مقابله شده است. دقت در پاورقى ها و اختلاف نسخه ها راهى را كه براى تنظيم متن حاضر طى شده بخوبى روشن مى نمايد. لازم به ياد آورى است كه از ذكر تقديم و تأخير در جملات خطبه در مواردى كه تغييرى در معنى حاصل نمى شده خوددارى شده است. در پاورقى ها آدرس آيات قرآن و توضيح كلمات و جملات مشكل نيز ذكر شده است و از آنجا كه متن خطبه عربى است پاورقى ها نيز به عربى ذكر شده است. در ترجمه ى فارسى سعى شده ظرافت معانى مراعات شود و در عين حال تا حد امكان از الفاظ پيچيده استفاده نشده بطورى كه براى عموم قابل درك باشد. البته كلام خطبه در سطح بالايى ادا شده و ترجمه ى آن كار ساده اى نيست. اضافه بر اينكه استعاره و كنايه و ضرب المثلهايى نيز در آن وجود دارد و در معنى كردن آنها درك صحيح فارسى زبانان از آنها در نظر گرفته شده است. در ترجمه از شرحهايى كه بر خطبه نوشته شده استفاده ى وافر برده شده تا امانت در انتقال معانى به فارسى حفظ شود. ترجمه ى فارسى هم مانند متن عربى در 37 بخش با ترجمه ى عناوين به فارسى آمده است و از پاورقى ها فقط موارد مهم ذكر شده است. يادآور مى شود قطعات تاريخى كه همزمان با خطبه و در همان مجلس واقع شده جمع آورى شد و بصورتى كه در متن خطبه مشخص است تلفيق شد. اين بدان جهت است كه خطابه ى حضرت زهرا عليهاالسلام صورت محاكمه داشته و گفتگوهاى متعددى ضمن آن واقع شده و احياناً هر قطعه را كتابى نقل كرده است. اين تلفيق ضرورى بود و با انجام آن متن حاضر بدست آمد. اميد است با مطالبى كه در بخشهاى گذشته مطرح شد آمادگى براى مطالعه ى خطبه ى حضرت زهرا عليهاالسلام ايجاد شده باشد. با چند بيت شعر اين بخش را به پايان مى بريم.آن فرقه اى كه تيشه به نخل فدك زدند آن فرقه اى كه تيشه به نخل فدك زدند بر زخم قلب ختم رسولان نمك زدند بر زخم قلب ختم رسولان نمك زدند
مهدى بيا ز قاتل زهرا سؤال كن مهدى بيا ز قاتل زهرا سؤال كن مادر چه كرده بود كه او را كتك زدند مادر چه كرده بود كه او را كتك زدند
كمتر دهيد شرح غم بى شماره را كمتر دهيد شرح غم بى شماره را كمتر كنيد خون، جگر پاره پاره را كمتر كنيد خون، جگر پاره پاره را
مادر كه رفت با رخ نيلى به زير خاك مادر كه رفت با رخ نيلى به زير خاك پنهان كنيد از پدرم گوشواره را پنهان كنيد از پدرم گوشواره را
نخل سوزان فدك را آب ده نخل سوزان فدك را آب ده باز شمشير على را تاب ده باز شمشير على را تاب ده
چشم بر بازوى تو دارد فلك چشم بر بازوى تو دارد فلك وارث گلبرگ خونين فدك وارث گلبرگ خونين فدك
آرزوى من سلام فاطمه است آرزوى من سلام فاطمه است اذن حق در انتقام فاطمه است اذن حق در انتقام فاطمه است
هيزم خصم على در پيش ماست هيزم خصم على در پيش ماست انتقام من از او در ابتدا است انتقام من از او در ابتدا است
من حنين ناله ى زهرائيم من حنين ناله ى زهرائيم صاحب آن ناله ى صحرائيم صاحب آن ناله ى صحرائيم
شهر من گشته غم آباد فدك شهر من گشته غم آباد فدك پيش من باقى است اسناد فدك پيش من باقى است اسناد فدك
پاسدار عفت و پاكى منم پاسدار عفت و پاكى منم داغدار چادر خاكى منم داغدار چادر خاكى منم
قلب من چون آن سند شد ريز ريز قلب من چون آن سند شد ريز ريز چونكه با خاك آشنا شد آن عزيز چونكه با خاك آشنا شد آن عزيز
در كف من گوشواره مانده است در كف من گوشواره مانده است مادرم آنجا پسر را خوانده است مادرم آنجا پسر را خوانده است
