لطفا منتظر باشید ...
1. اخبار الصادقين (اخلاص الصادقين)
از: محمد مقيم بن محمد على يزدى (قرن 11ق) ترجمه روا ن و شيوايى از من لا يحضره الفقيه است. اين ترجمه در سه جلد انجام شده و در بيست و ششم جمادى الاول 1057ق به پايان رسيده است. تاكنون چهار نسخه از اين كتاب شناسايى شده است: اراك، كتابخانه شخصى ابراهيم دهگان اراكى: بدون شماره، به خط مؤلف، 1016ق.[1] همان كتابخانه: بدون شماره، از آغاز افتادگى دارد، كاتب: جلال الدين حسينى بن محمد صادق حسنى حسينى، 1060ق.[2] مشهد، كتابخانه آستان قدس رضوى: نسخه شماره 9725، شامل كتاب طهارت تا پايان كتاب حج، بدون نام كاتب، 12 رجب 1127ق.[3] كتابخانه آيت اللّه مرعشى: نسخه شماره 5048، شامل كتاب القضأ تا پايان كتاب، كاتب: محمد نصير بن محمد هادى، 8 ربيع الثانى 1135ق، 230 برگ.[4]2. بركات المشهد المقدس (ترجمه عيون اخبار الرضا ـ عـ )
از: محمد صالح بن محمد باقر روغنى قزوينى (قرن 11ق) ترجمه اى تحت اللفظى از كتاب عيون اخبار الرضا(ع)، اثر شيخ صدوق است. در كتاب اسانيد روايتها حذف شده و توضيحات لازم در حاشيه آمده است. اين ترجمه بنا بر ضبط الذريعه (3 / 88) به سال 1075ق در مشهد مقدس پايان يافته است. كتاب چنين آغاز مى شود: حمد و سپاس خداى را كه جهان پيدا و پنهان اثرى است.... نسخه هاى متعددى از اين كتاب در دست است كه مشخصات چند نسخه منتخب ذكر مى شود: كتابخانه ملى تهران: نسخه شماره (1896/ف) به خط مؤلف، 331 برگ.[5] قم، كتابخانه آيت اللّه مرعشى: نسخه شماره 5448، كاتب: وجيه الدين بن جلال الدين، ماه شوال 1081ق، 376 برگ.[6] قم، كتابخانه آيت اللّه مرعشى: شماره نسخه ذكر نشده، شامل جلد دوم كتاب، كاتب: عبد الله بن نجف قلى، 1099ق.[7] مشهد، كتابخانه آستان قدس رضوى: نسخه شماره 7138، بدون نام كاتب، تحرير شده در سال 1120ق.[8]3. ترجمه احاديث
از: مؤلف ناشناخته (قرن 13ق) مؤلف در اين كتاب احاديثى را از عيون اخبار الرضا (ع) و خصال شيخ صدوق و كتابهاى ديگر، بدون ذكر سند، انتخاب كرده و به فارسى ترجمه نموده است. عناوين بخشهاى سه گانه كتاب عبارت اند از: 1 ـ ترجمه 48 حديث و پس از آن حديث نبوى در تفسير آيه «يوم ينفخ فى الصور» و چند حديث ديگر؛ 2 ـ ترجمه احاديث منتخب از عيون اخبار الرضا(ع)، اثر شيخ صدوق؛ 3 ـ ترجمه احاديث منتخب از خصال شيخ صدوق. عبارات آغازين كتاب چنين است: هذا كتاب الحديث، بسمله، حديث اول، روايت شده از ابى عبد الله جعفر بن محمد الصادق (ع) كه فرمود رسول خدا (ص) كسى كه حفظ كند چهل حديث از امت من.... مشخصات نسخه كتاب بدين قرار است: قم، كتابخانه مؤسسه دار الحديث: نسخه شماره 6، بدون نام كاتب، تحرير سده سيزدهم، 145 برگ.[9]4. ترجمه اكمال الدين و اتمام النعمة
از: احمد بن محمد حسينى اردكانى يزدى (زنده در 1238ق) اين كتاب ترجمه اى از كتاب اكمال الدين شيخ صدوق است. اين ترجمه به درخواست محمد ولى ميرزا، حكمران يزد، صورت گرفته و در عصر جمعه 20 صفر 1237ق در همان شهر پايان يافته است. كتاب اين گونه آغاز مى شود: اللهم عرفنى نفسك فانك ان لم تعرفنى... بعد چنين گويد محتاج برحمت غنى... كه در اين اوان سعادت قران.... تاكنون از اين ترجمه دو نسخه با اين مشخصات شناسايى شده است: تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى: نسخه شماره 7823، شامل جلد اول كتاب تا باب سى و يكم در ذكر نوادر، به خط مؤلف، 276 برگ.[10] تهران، كتابخانه مجلس سناى سابق: نسخه شماره 521، بدون نام كاتب، تحرير سده چهاردهم، 212 برگ.[11]5. ترجمه امالى
از: على بن محمدبن اسد الله حسينى عريضى امامى سپاهانى، سيد (قرن 11ق) كتاب ترجمه امالى شيخ صدوق است كه مؤلف به دستور شاه صفوىِ روزگار خود به فارسى ترجمه نموده است. عبارت آغازين كتاب بدين گونه است: بسمله حمد له... چون امر و فرمان عز صدور يافته بود كه كتاب امالى شيخ صدوق... ترجمه كرده شود... شروع در ترجمه آن نموده.... تاكنون يك نسخه از اين كتاب با اين مشخصات شناسايى شده است: تهران، دانشگاه تهران: نسخه شماره 573، آغاز: برابر نمونه، بدون نام كاتب، بدون تاريخ كتابت، 243 برگ.[12]6. ترجمه ثواب الأعمال
از: عبد الرحيم بن محمد حسينى موسوى شهرستانى (قرن 12ق) ترجمه تحت اللفظى از كتاب ثواب الاعمال شيخ صدوق است. مترجم در پاره اى موارد پس از ترجمه روايتها، مطالبى را با عناوين «مترجم گويد، بيان، تكمله» مى آورد. اين ترجمه به نام شاه سليمان صفوى انجام گرفته و در روز سه شنبه هفتم ربيع الاول 1103ق به پايان رسيده است. كتاب چنين آغاز مى شود: حمدى كه حامدان ملأ اعلى از اداى آن عاجز و شكرى كه زبان.... مشخصات نسخه منحصراين كتاب چنين است: قم، كتابخانه آية اللّه مرعشى: نسخه شماره 762، به خط مؤلف، 192 برگ.[13]7. ترجمه ثواب الأعمال و عقاب الأعمال
از: مؤلف ناشناخته ترجمه اى تحت اللفظى از كتاب ثواب الأعمال و عقاب الأعمال شيخ صدوق است. آغاز كتاب بدين گونه است: الحمد لله الواحد القديم الازلى الذى لا يوصف بحد و لا نهاية... گفت.... مشخصات نسخه كتاب به اين شرح است: قم، كتابخانه آيت اللّه مرعشى: نسخه شماره 7772، بدون نام كاتب، تحرير شده در 14 جمادى الثانى 1060ق، 153 برگ.[14]8. ترجمه حديث احتجاج سعد بن عبد الله قمى
از: محمد طاهر بن محمد حسين شيرازى قمى (م 1098ق) كتاب ترجمه روايتى است كه مرحوم شيخ صدوق در كتاب اكمال الدين به نقل از سعد بن عبدالله قمى اشعرى روايت نموده است. آغاز كتاب چنين است: در ذكر حديث احتجاج كه مصدق اين حكايت و شاهد اين روايت است.... مشخصات نسخه نيز بدين قرار است: تهران، كتابخانه دانشگاه تهران: نسخه شماره 2479، بدون نام كاتب، تحرير سده دوازدهم، رساله ششم مجموعه، 8 برگ.[15]9. ترجمه خطبة الرضا(ع) فى التوحيد
از: علامه محمد باقر بن محمدتقى مجلسى، علامه (م 1110ق) كتاب ترجمه حديثى است كه مرحوم شيخ صدوق در عيون اخبار الرضا(ع)، از حضرت امام رضا(ع) نقل كرده است. اين رساله در تهران و در سال 1288ق به صورت چاپ سنگى و همچنين در ضمن رسائل فارسى علامه مجلسى به چاپ رسيده است.[16] كتاب اين گونه آغاز مى شود: حمدله... اما بعد، تراب اقدام سالكان مسالك يقين.... نسخه هاى متعددى از اين اثر در دست است كه مشخصات چند نسخه منتخب آن چنين است: تهران، كتابخانه ملى تهران: نسخه شماره (1668/ع)، تحرير سال 1067ق، رساله ششم مجموعه، 38 برگ.[17] تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى: نسخه شماره 3059، كاتب: محمد كريم بن اسماعيل قاضى، تحرير سده يازدهم، رساله اول مجموعه، 42 برگ.[18] تهران، كتابخانه مدرسه عالى شهيد مطهرى (سپهسالار سابق): نسخه شماره 5418، بدون نام كاتب، تحرير سده يازدهم، رساله دوم مجموعه، 29 برگ.[19]10. ترجمه علل الشرائع
از: ابو الحسن بن على اكبر حسينى كتاب ترجمه اى از علل الشرائع شيخ صدوق است كه مترجم آن را به دستور شاهزاده محمد ولى ميرزا ترجمه نموده است. مشخصات نسخه بدين قرار است: يزد، كتابخانه مدرسه عبد الرحيم خان(سريزدى): نسخه شماره 10، بدون نام كاتب و تاريخ كتابت.[20]11. ترجمه عيون اخبار الرضا(ع)
از: ذبيح الله بن هداية الله بن محمد مهدى موسوى (قرن 13ق) كتاب ترجمه عيون اخبار الرضا(ع)، اثر شيخ صدوق، است كه مترجم آن را به دستور محمد تقى ميرزا ركن الدوله، برادر ناصر الدين شاه، ترجمه كرده و در 26 جمادى الثانى 1288ق به پايان رسانيده است. عبارت آغازين كتاب چنين است:الحمد لله الواحد القهار العزيز الجبار الرحيم الغفار.... مشخصات نسخه نيز اين گونه است: مشهد، كتابخانه آستان قدس رضوى: نسخه شماره 10252، بدون نام كاتب، تحرير سال 1288ق، 341 برگ.[21]12. ترجمه معالى الاخبار
از: محمد ابراهيم بن محمد على محمد آبادى كتاب چنين آغاز مى شود: و بعد بر اصحاب علم و عرفان و ارباب فهم و ايقان مخفى و پنهان نماند....13. ترجمه مواعظ پيامبر اسلام(ص)
از: مؤلف ناشناخته مترجم در اين رساله احاديثى از خصال شيخ صدوق را كه در مدح و برترى امام على(ع) است برگزيده و به فارسى ترجمه كرده است. مشخصات نسخه چنين است: مشهد، كتابخانه مسجد گوهرشاد: نسخه شماره 793، كاتب: محمد طاهربن نقدعلى، تحرير سال 1064ق، رساله دوم مجموعه.[22]14. ترجمه صفويه فى الملة المصطفوية
از: ميرزا محمود بن ميرزا على (قرن 11ق) محمود ميرزا، مترجم كتاب، مى خواسته است كتاب من لا يحضره الفقيه شيخ صدوق را به دستور شاه صفى به فارسى ترجمه نمايد، ولى فقط مقدمه كتاب و بخشى از كتاب طهارت را ترجمه كرده است.او از شاگردان مير داماد است و در مقدمه كتاب، در باب علم درايه و علوم حديث بحث نموده است. كتاب چنين آغاز مى شود: بلكه بعضى از خواص را اخذ واستفاده از آن به سهولت ميسر نبود لذا خاطر دريا مقاطر ملكوت ناظر.... تاكنون سه نسخه از اين كتاب با اين مشخصات شناسايى شده است: قم، كتابخانه آيت الله مرعشى: نسخه شماره 7970، شامل جز اول و دوم كتاب و تا احكام حيض، بدون نام كاتب، تحرير شده در21 محرم 1057ق، 383 برگ.[23] همان كتابخانه: نسخه شماره 4055، فقط مقدمه اى درباره درايه دارد، كاتب: اسماعيل بن محمد كريم تبريزى در سال 1216ق، رساله چهارم مجموعه،11 برگ.[24] تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى: نسخه شماره 7540، بدون نام كاتب و تاريخ كتابت، رساله چهارم مجموعه، 9 برگ.[25]15. چهل وصيت ـ ترجمه وصاياى پيامبر (ص) به على (ع) ـ
از: علأ الملك بن عبد القادر حسينى مرعشى (قرن دهم) كتاب ترجمه چهل وصيت است كه حضرت پيامبر اكرم (ص) به حضرت امير المؤمنين (ع) نموده است. شيخ صدوق اين وصايا را در پايان من لايحضره الفقيه نقل نموده و مؤلف در اين رساله به صورت تحت اللفظى به فارسى برگردانده و به شاه طهماسب صفوى تقديم كرده است. اين، عبارت آغازين كتاب است: الهى همه را به نيل مراضى خود موفق ساز و به متابعت.... مشخصات نسخه چنين است: قم، كتابخانه آيت اللّه مرعشى: نسخه شماره 4367، كاتب: محمد سعيد بن محمد تقى خاتون آبادى در 24 صفر 1080ق، رساله چهارم مجموعه، 16 برگ.[26]16. السعادة الامامية
از: سيد على بن محمدبن اسداللّه عريضى امامى سپاهانى (قرن 11ق) كتاب گزيده و ترجمه اى است از خصال شيخ صدوق كه در آن سند روايات حذف شده و روايات به فارسى روان ترجمه شده است. مشخصات نسخه اين گونه است: قم، كتابخانه مؤسسه دار الحديث: نسخه شماره 26، از آغاز افتادگى دارد، كاتب: محمد نصير بن على رضا در نيمه محرم 1091ق، نشانيها شنگرف، 71 برگ.17. شرح الاخلاص الى العيد الرضوية و كشف الاختصاص بالحضرة العلية العلوية
از: مؤلف ناشناخته ترجمه و شرح چهل حديث منتخب از عيون اخبار الرضا(ع) است. اين كتاب مشتمل بر يك مقدمه و يك مقصد و يك خاتمه است. آغاز كتاب اين گونه است: حمد و سپاس خداوندى را سزاست كه قبه زرنگار بارگاه.... مشخصات نسخه بدين قرار است: تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى: نسخه شماره 12422، كاتب: اسماعيل بن حاجى دوست محمد در سال 1048ق، رساله اول مجموعه، 129 برگ.[27]18. شرح و ترجمه امالى صدوق
از: على رضا خراسانى يزدى (م 1256ق) شرح و ترجمه اى از امالى شيخ صدوق است. مترجم اين ترجمه را به نام محمد ولى ميرزا انجام داده است. مشخصات نسخه چنين است: يزد، كتابخانه مدرسه خان بزرگ: بدون شماره، بدون نام كاتب، تحرير شده در رمضان المبارك 1241ق از روى نسخه اصل.[28]19. عوالى اللوالى فى ترجمة كتاب الامالى
از: محمد بن محمد امين حسينى، سيد كتاب ترجمه تحت اللفظى روانى است از امالى شيخ صدوق كه به نام شاه سلطان حسين صفوى انجام شده است. مترجم در موارد متعددى پس از ترجمه، با عنوان «مترجم گويد»، مطالبى راجع به سند يا نسخه يا معنا مى افزايد و در حاشيه نيز بعضى از لغات را ترجمه و معنا مى كند و پاره اى از مشكلات را توضيح مى دهد. اين، عبارت آغازين كتاب است: بهترين حديثى كه امالى آمال نقله آثار را فاتحه الكتاب ترجمه اسرار تواند بود.... تاكنون سه نسخه از اين كتاب با اين مشخصات شناسايى شده است: تهران، كتابخانه كاخ گلستان (سلطنتى سابق): نسخه شماره 903، كاتب: محمد ابراهيم در سال 1111، 329 برگ.[29] قم، كتابخانه آيت الله مرعشى: نسخه شماره 2194، بدون نام كاتب، تحرير سال 1123ق، 104 برگ.[30] يزد، كتابخانه وزيرى: نسخه شماره 3109، شامل جلد دوم از مجلس 52 تا 97، بدون نام كاتب و تاريخ كتابت، 203 برگ.[31]20. گزيده و ترجمه ثواب الأعمال و عقاب الأعمال
از: مؤلف ناشناخته كتاب ترجمه و گزينشى از ثواب الأعمال و عقاب الأعمال شيخ صدوق است. مشخصات نسخه چنين است: قم، كتابخانه آيت اللّه گلپايگانى: نسخه شماره (186/22/4466)، از آغاز و انجام افتادگى دارد، بدون نام كاتب، تحرير سده سيزدهم، رساله دوم مجموعه، 89 برگ.[32]21. اللوامع القدسية (لوامع صاحبقرانى)
از: محمد تقى بن مقصود على اصفهانى، مجلسى اول (م 1070ق) اين اثر، ترجمه و شرح مفصلى بر كتاب من لا يحضره الفقيه شيخ صدوق است. مؤلف اين اثر را پس از شرح عربى خود، موسوم به روضة المتقين، نگاشته و به شاه عباس صفوى تقديم نموده است.[33] آغاز كتاب اين گونه است: حمدى كه به اقلام اشجار و مداد بحار بر صفحات.... نسخه هاى متعددى از اين كتاب در دست است كه چند نسخه منتخب آن عبارت اند از: تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى: نسخه شماره 7370، كاتب مهدى حسينى لنگرودى در سال 1046ق، 372 برگ.[34] تهران، كتابخانه دانشگاه تهران: نسخه شماره 1846، به خط مؤلف، جمادى الاول 1065ق، 86 برگ.[35] قم، كتابخانه مسجد اعظم: نسخه 3224، شامل جلد سوم از باب اول تا باب 160، كاتب: شكر الله بن حاج ميرزا محمد حسينى خوراسكانى در دهه آخر شعبان سال 1065ق، 492 برگ.[36]22. مجالس المنتخبين و تذكرة العارفين (ترجمه امالى صدوق)
از: محسن بن محمد مهدى خراسانى (زنده در 1197ق) كتاب ترجمه اى از كتاب امالى شيخ صدوق است مؤلف اين ترجمه را در سال 1197 آغاز نموده است.او قبل از اين اثر، كتاب تنبيه الخواطر و نزهة النواظر ورّام بن ابى فراس را نيز به فارسى برگردانده است. كتاب اين گونه آغاز مى شود: حمد له و العاقبة للمتقين... اما بعد چنين گويد... كه چون اين واعظ.... مشخصات نسخه چنين است: تهران، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى: نسخه شماره 13975، كاتب: عبدالجواد نيشابورى و محمد موسوى در 1308ق.[37][1] . نشريه نسخه هاى خطى، ج 5، ص 112. [2] . نشريه نسخه هاى خطى، ج 6، ص 589 . [3] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آستان قدس رضوى، ج 14 ، ص 17. [4] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 13 ، ص 247 . [5] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه ملى تهران، ج 4 ، ص 350 . [6] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 14 ، ص 231 . [7] . مجله ميراث شهاب، ج 17 ، ص 151 . [8] . فهرست الفبايى نسخه هاى خطى كتابخانه آستان قدس رضوى ، آصف فكرت ، ص 87 . [9] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مؤسسه دارالحديث (زير چاپ) . [10] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مجلس، ج 26 ، ص 304 . [11] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مجلس سنا، ج 1 ، ص 321. [12] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه دانشگاه تهران، ج 5 ، ص 1201 . [13] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 1 ، ص 73 . [14] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 20 ، ص 137 . [15] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه دانشگاه تهران، ج 9 ، ص 1249 . [16] . الذريعه، ج 4، ص 99 ؛ فهرست نسخه هاى خطى فارسى، منزوى، ج 2، ص 918، 807 ؛ كتابشناسى مجلسى، ص 184 ؛ فهرست كتابهاى چاپى فارسى، مشار، ج 1، ص 858 . [17] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه ملى تهران، ج 10 ، ص 250 . [18] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مجلس، ج 10 ، ص 505. [19] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه سپهسالار، ج 3 ، ص 408 . [20] . نشريه نسخه هاى خطى، ج 4 ، ص 418 . [21] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آستان قدس رضوى، ج 14 ، ص 140 . [22] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه گوهرشاد، ج 2 ، ص 904 . [23] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 20 ، ص 299 . [24] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 11 ، ص 57 . [25] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مجلس، ج 26 ، ص 39 . [26] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 11 ، ص 367 . [27] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مجلس، ج 35 ، ص 378 . [28] . نشريه نسخه هاى خطى، ج 4 ، ص 434 . [29] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه سلطنتى ، دينى، ص 830 . [30] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 6 ، ص 189. [31] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه وزيرى، ج 5 ، ص 1535. [32] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت الله گلپايگانى، ج 2 ، ص 246 . [33] . الذريعة، ج 18 ، ص 369 ؛ فهرست كتابهاى چاپى فارسى، مشار، ج 4، 4406. [34] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه آيت اللّه مرعشى، ج 25 ، ص 358 . [35] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه دانشگاه تهران، ج 8 ، ص 443. [36] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مسجد اعظم، ص 341 . [37] . فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مجلس، ج 37 ، ص 569 .
