استحقاق مدح و ذمّ - عرفان اسلامی جلد 10

راستى ، همه ما بايد با توجه به پرونده عبادات ناقابل خود و گناهان زياد در برابر عظمت حق و عناياتش ، در مقام شرم و حيا و سرافكندگى و ذلت و خضوع و خشوع باشيم ، با اين وصف اگر ما را مدّاحان مدح كنند براى چه به مدحشان شاد شويم كه در خور مدح نيستيم و آن مدحى كه از ما مى‏شود در حقيقت ناشى از جهل مدّاح است و چيزى كه محصول جهل است خشنودى و خوشحالى ندارد و اگر ما را مذمّت كنند نبايد محزون گرديم كه به حقيقت در خور مذمتيم گرچه تمام عبادات جن و انس را داشته باشيم كه مذمّت تازيانه‏اى الهى ، براى جلوگيرى از طغيان و سركشى نفس چموش است !

به قول حضرت فيض :

[ وَمَنْ لا يَقْدِرُ عَلى صَرْفِ الذَّمِّ عَنْ نَفْسِهِ وَلا يَسْتَطيعُ عَلى تَحْقيقِ الْمَدْحِ لَهُ كَيْفَ يُرْجى مَدْحُهُ اَوْ يُخْشى ذَمُّهُ ]

استحقاق مدح و ذمّ

هرگاه كسى مستحق مذمّت باشد و قدرت بر تحقّق علل حقيقى مدح براى خود نداشته باشد ، چه اميد مدح از او توان داشت و چرا بايد از مذمّتش ترسيد كه هر مدّاحى جز خدا و انبيا و ائمه عليهم‏السلام بر مدح و ذمّشان هيچ اعتبارى نيست ، از اين جهت بايد مدح و ذم اشخاص براى انسان فرقى نكند و تعريف و تكذيبشان براى آدمى مساوى باشد .

[ وَاجْعَلَ وَجْهَ مَدْحِكَ وَذَمِّكَ واحِدًا وَقِفْ فى مَقامٍ تَغْتَنِمُ فيهِ مَدْحَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ لَكَ وَرَضاهُ ، فَاِنَّ الْخَلْقَ خُلِقوا مِنَ الْعَجْزِ مِنْ ماءٍ مَهينٍ فَلَيْسَ لَهُمْ اِلاّ ما سَعَوْا ، قالَ اللّهُ عَزَّمِنْ قائِلٍ :
وَأَن لَّيْسَ لِلاْءِنسَانِ إِلاَّ مَا سَعَى [86] . وَلاَ يَمْلِكُونَ لِأَنفُسِهِمْ ضَرّاً وَلاَ نَفْعاً وَلاَ يَمْلِكُونَ مَوْتاً وَلاَ حَيَاةً وَلاَ نُشُوراً [87] ]