جدال احسن - عرفان اسلامی جلد 10

حضرت فرمودند :

اى فلان ، من به آيين و دين خود عارفم و راه حق و حقيقت بر من واضح است ، اگر تو جاهلى و راه به دين خود نبرده‏اى برخيز و به طلب دين شو كه منازعه و مجادله كار من نيست و من به اين صفت شيطانى و اخلاق ابليسى راهى ندارم[100] .

جدال احسن

در عين اين كه اسلام عزيز در آيينه آيات و روايات مراء و جدال و نزاع و خصومت در گفتار و لج‏بازى را حرام كرده كه در بخش بعد به موارد حرمت اشاره خواهد رفت ، براى روشن شدن حق در برابر كسى كه حق در نظرش مجهول است ، به فرموده قرآن مجيد جدال احسن ـ يعنى كلاميكه در عين نرمى همراه با حجت و دليل و برهان است و به خاطر اتمام حجت بر خصم و ملزم نمودن او به پذيرفتن حقيقت بكار مى‏رود ـ لازم و بلكه واجب است .

احتجاجاتى كه قرآن از انبيا و كتب روايتى از ائمه و اولياى الهى در برابر مخالفان و منكران نقل مى‏كند ، همه جدال احسن است و بر اثر همين نوع مجادله ، حق و حقيقت براى بسيارى از منكران و بى‏خبران روشن گشت و با كمال خضوع و خشوع در برابر دين تسليم و به سعادت دنيا و آخرت رسيدند ، قرآن در زمينه مجادله احسن كه يكى از طرق هدايت مردم و روشن نمودن حق در برابر آنان است مى‏فرمايد :

ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ [101] .

[ مردم را ] با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن ، و با آنان به نيكوترين شيوه به بحث [ و مجادله ]بپرداز ، يقيناً پروردگارت به كسانى كه از راه او گمراه شده‏اند و نيز به راه يافتگان داناتر است .

آيات 77 تا 83 سوره مباركه يس بيانگر جدال احسن است كه خداى مهربان به پيامبر عزيزش در برابر يكى از منكران زنده‏شدن مردگان تعليم داده است[102] :

آيا انسان ندانسته كه ما او را از نطفه‏اى [ پست و ناچيز ] آفريده‏ايم و اينك ستيزه‏گرى آشكار است ؟ * در حالى كه آفرينش نخستين خود را از ياد برده براى ما مثلى زد [ و ] گفت : چه كسى اين استخوان‏ها را در حالى كه پوسيده‏اند ، زنده مى‏كند ؟ * بگو : همان كسى كه نخستين بار آن راپديد آورد . زنده‏اش مى‏كند و او به هر چيزى داناست * همان كسى كه براى شما از درخت سبز ، « آتش زنه » آفريد ، كه اكنون شما از آن آتش مى‏افروزيد . * آيا كسى كه آسمان‏ها و زمين را آفريده است ، قدرت ندارد كه [ پس از مرگشان ]همانند آنان را بيافريند ؟ چرا قدرت دارد ؛ زيرا اوست كه آفريننده بسيار داناست . * شأن او اين است كه چون پديد آمدن چيزى را اراده كند ، فقط به آن مى‏گويد : باش ، پس بى‏درنگ موجود مى‏شود . * بنابراين [ از هر عيب و نقصى ]منزّه است خدايى كه مالكيّت و فرمانروايى همه چيز به دست اوست و به سوى او بازگردانده مى‏شويد .