نقش فضاي سبز و اهميت آن در زندگي انسان

ريشه ارتياط و علاقه انسان به گياه از سالهاي بسيار دور و شايد از دوران انسانهاي اوليه نشأت مي گيرد. در طول تاريخ استفاده از گياه مسير تكاملي و اشتقاق علمي گسترده أي داشته است. در اين راستا از زمان مهاجرت قوم ماد به فلات ايران ، مردم اين سرزمين همواره در توسعه فضاي سبز و كاشت گياهان كوشا بوده اند به طوري كه روزگاري ايران به نام كشور گل وبلبل شهرت داشت. ادامه مطلب ...

ريشه ارتياط و علاقه انسان به گياه از سالهاي بسيار دور و شايد از دوران انسانهاي اوليه نشأت مي گيرد. در طول تاريخ استفاده از گياه مسير تكاملي و اشتقاق علمي گسترده أي داشته است. در اين راستا از زمان مهاجرت قوم ماد به فلات ايران ، مردم اين سرزمين همواره در توسعه فضاي سبز و كاشت گياهان كوشا بوده اند به طوري كه روزگاري ايران به نام كشور گل وبلبل شهرت داشت. متأسفانه در دوران اخير در كشور ما گياهان مورد بي مهري بسيار قرار گرفته اند، بدين جهت بالا بردن سطح آگاهيهاي مردم در مورد فضاي سبز و آشنايي با خواص گياهان ضرورتي است كه مانع بروز فاجعه نابودي شهرها بر اثر آلودگي هوا و محيط زيست مي گردد. به همين منظور اهميت دادن به نقش فضاي سبز در زندگي انسانها و ايجاد علاقه بيشتر به درخت وگل وچمن در وجود هركس امري است بسيار مهم كه در اينجا به طور اختصار به مواردي از آن اشاره مي شود كه اميد است علاقه و تفكر بيشتري را برانگيزد و هركس بتواند مشوقي دلسوز براي ايجاد فضاي سبز در محيط زندگي خود باشد:

جذب پرتوها

دو دسته از پرتوهاي خورشيدي تأثيرات چشمگيري بر بدن انسان و ساير جانداران باقي مي گذارند. يكي از آنها پرتومادون قرمز و ديگري پرتو ماوراء بنفش است.

احساس آرامشي را كه انسان در سايه، به ويژه در سايه يك درخت احساس مي كند تا حدي مربوط مي شود به جذب پرتوهاي مادون قرمز خورشيد توسط درخت(نا گفته نماند كه كه پرتوهاي مادون قرمز با طول موج بلند خود خاصيت گرمازايي دارند) و مقداري نيز به دليل جذب پرتوهاي ماوراء بنفش صورت مي گيرد . امروزه تأثيرات پرتو ماوراء بنفش بربافت سلولي گياهان و جانوران و همچنين خاصيت گندزدايي آن بخوبي روشن شده است بنابراين نقش درختان در حمايت از انسان و ساير جانداران در برابر آفتاب سوزان به خوبي روشن مي شود.

جذب گرد و غبار

درختان به سبب پراكندگي شاخ و برگ خود بر تمام زوايا و سطوح، همچون يك گردگير عمل مي كنند. اگر درخت را به دقت نظاره كنيم مي توانيم تنه آن را به جاي دسته و شاخ و برگ آن را به جاي پرهاي روي يك گردگير معمولي كه در خانه بكار گرفته مي شود ، تصور كنيم.

با اين ويژگي ، درختاني كه در خاك ثابت مانده اند به منزله يك گردگير كاشته شده در زمين نقش خود را ايفا مي كنند.طي بررسيهاي بعمل آمده يك هكتار از فضاي سبز كه حدوداً ??? درخت در آن كاشته شده باشد تا ?? تن از گرد و غبار را در هر بارندگي در خود جذب مي كند.كاملاً واضح است كه با وجود چنين درختاني زدودن ?? تن گرد وغبار ، رايگان خواهد شد در صورتيكه بدون اين درختان بايد هزينه بسياري را براي اين كار اختصاص داد.

?) توليد اكسيژن

هواي مورد نياز انسان در روز حدود?? كيلوگرم است. درحالي كه جذب غذاي مورد احتياج وي به آب ?/? كيلوگرم و غذا ?/? كيلوگرم مي باشد.از اين مقدار هواي سالم كه به بدن انسان وارد مي شود ?? درصد آن را نيتروژن و ?? درصد آن را اكسيژن تشكيل مي دهد. گازهاي ديگر مانند گاز كربنيك، نئون و هليوم به همراه اكسيدهاي ازت و گوگرد مقدار بسيار ناچيزي از وزن هوا را تشكيل مي دهند.مثلاً گاز كربنيك ?? %گاز كربنيك سريعاً به مرگ انسان منتهي مي شود. تأكيد مي شود كه مقدار زيادي از اكسيژن آزاد شده در طبيعت از طريق فضاي سبز توليد مي گردد. حال اگر درخت و فضاي سبزي وجود نداشته باشد مشكل انسان در رابطه با وجود گازكربنيك در هوا و كمبود اكسيژن به خوبي نمايان مي شود.علفها و چمنزارها اگر چيده و كوتاه نشوند سطح سبز زيادي را به وجود مي آورند مثلاً يك متر مربع چمن چيده(بريده) شده به ارتفاع ?-? سانتيمتر داراي ?تا?? مترمربع سطح سبز مي باشد.در صورتي كه همين چمن در حالت كوتاه نشده در هر متر مربع داراي ???متر مربع سطح سبز است.براساس اين محاسبه تنها ?/? مترمربع چمن كوتاه نشده ميتواند به اندازه يك انسان در يك سال اكسيژن توليد كند.

?) توليد فيتونسيد:

بررسيهاي دانشمندان علم محيط زيست نشان مي دهد كه درختاني مانند گردو،كاج ، نراد،بلوط ، فندق، سروكوهي،اكاليپتوس،بيد،افرا،زبان گنجشك و داغداغان از خود ماده اي به نام فيتونسيد در فضا رها مي سازند كه براي بسياري از باكتريها و قارچهاي تك سلولي و برخي از حشرات ريز اثر كشندگي دارد.در عين حال توليد چنين موادي توسط درختان برروي انسان اثر فرح بخشي دارد. دليل اين امر را دانشمندان چنين بيان مي كنند:مغز انسان از دو نيمكره چپ و راست تشكيل شده است.نيمكره راست در تنظيم احساس غريزي و طبيعي انسان مانند احساس محبت،خواب و نيازهاي ديگر طبيعي نقش دارد.در حالي كه نيمكره چپ كار به نظم كشيدن كارهاي مكانيكي انسان مانند تنظيم وقت و سروقت حاضر بودن را بعهده دارد. انسان شهرنشين به دليل درگيري در كارهاي روزمره و شرايط محيط زيست شهري به مراتب كار بيشتري از نيمكره چپ خود مي كشد كه ايت امر موجب اختلال بين دو نيمكره مغز و در نتيجه عملكرد طبيعي مغز انسان مي گردد.دانشمندان پي برده اند كه درختان به سبب رهاسازي مواد شبيه فيتونسيد مي توانند تعادل بين دو نيمكره مغز را به خوبي برقرار ساخته و حالت طبيعي و آرام بخشي را به انسان ارزاني دارند.بنابراين نقش آرامبخشي درختان و فضاي سبز به خوبي نمايان مي گردد.

?) تعديل آب و هوا:

درختان با تعريق و تعرق خود نقش حساسي در كاهش دماي ميكروكليما و افزايش رطوبت نسبي هوا ايفا مي كنند.دماي يك هكتار فضاي سبز در مرداد ماه تا ?/? درجه كمتر از فضاي مجاور خالي از درخت است.و به همين نحو رطوبت نسبي درون يك فضاي سبز تا??% بيش از محيط خارج اندازه گيري شده است.با تعديل دو پارامتر ياد شده ،فضاي سبز، ميكروكليمايي به وجود مي آورد كه آسايش فيزيكي مناسبي براي زيست انسان در پي دارد.

?) موثر در كاهش آلودگي صدا:

در حالي كه آلودگي هواي تهران يا آلودگي جويهاي سياه رنگ و گنديده قابل رؤيت مي باشد،بسياري از شهروندان تهراني جنجال هياهوي اطراف خود را آگاهانه يا ناخودآگاهانه ناديده گرفته و آن را جزئي تفكيك ناپذير از زندگي شهري مي دانند. صداي گوش خراش فروشندگان دوره گرد با بلندگو، موتورسواران با سروصدا در هر ساعت از روز،اتومبيلها با اگزوز ناقص و بوق زدنهاي بي مورد،مته هاي مختلف جهت كندن و لوله گذاري و با آسفالت خيابانها ، صداي بلندگوهاي گوناگون ، فضاي شهررا با آلودگي صوتي ،آلوده مي سازند.

بايد توجه كرد كه عادت به نوعي آلودگي دليل برمصونيت در مقابل آن نيست بلكه عادت به معناي كاهلي ، و هرچه بيشتر مستهلك شدن و غرق شدن در آلودگي است.اخطاريه اتحاديه پزشكان مبني برآلودگي صوتي را بايد جدي تلقي كرد. هرصداي نا خواسته اي كه به گوش انسان برسد آلودگي صوتي محسوب مي شود و حتي صداي موسيقي ملايمي كه به طور نا خواسته از خانه همسايه به گوش برسد آلودگي صوتي به حساب مي آيد زيرا خود مخل آسايش فرد است.عكس العمل انسان در برابر صدا بستگي به عوامل ذهني مثل شدت صدا ، فركانس صدا و به عوامل عيني مانند مقبوليت يا عدم مقبوليت فرستنده صدا دارد.صداهاي ملايم عكس العملهاي خاصي را در انسان پديد مي آورد هنگامي كه شدت صدا به ?? يا ?? دسي بل مي رسد تأ ثيرات سر وصدا مي تواند ايجاد كري موقتي يا دائمي كند،و آن در حالي است كه سلولهاي گيرنده گوش به طور شديدي در معرض صدا قرار گيرند.اين تأثيرات بر انسان به طور مستقيم صورت مي گيرد.تآثيرات غير مستقيم صداي ناخواسته بر انسان غير قابل لمس است.بي خوابي ،پاره شدن افكار ،كم حوصلگي ،عصبي بودن ، بروز بيماريهاي رواني ، از عوارض صداهاي ناخواسته است.

سبك شدن خواب ـ كاهش زمان خواب عميق كه جزء آلودگيهاي ناخودآگاه هستند.كاهش مدت رويا ـ پريدن از خواب بر اثر صداهاي ناهنجار كه آلودگي آگاه شمرده مي شوند.واكنشهاي فوق به وسيله آلودگي صوتي معادل ??-?? دسي بل ايجاد مي شود و حاصل اين واكنشها بدون ترديد ، كاهش بازده قدرت فكري و جسمي را در پي دارد.

? به علاوه واكنشهاي اعصاب گياهي انسان نيز به نسبت آلودگي متفاوت است:

?) كاهش ضربان قلب و ناراحتي در آهنگ قلب و چرخه خون(افزايش احتمال سكته قلبي

?) واكنشهاي ناشي از فشار عصبي،در نتيجه توليد بيش از حد هورمون فرار آدرنالين و هورمون حمله آدرنالين مي گيرد.

?) دگرگوني آهنگ تنفس و نبض

?) كاهش گرماي پوست

?) كاهش واكنش مقاوم به صوت

?) تنگي عروق

?) اختلال در نظم متابوليسم بدن

?) آلودگي صوتي غيرقابل تحمل كه خود موجب انحراف سيستم اعصاب گياهي و حركتي شده كه در نتيجه اين اختلال بر كل بدن مؤثر است.اين جريان موجب بروز يك سلسله واكنشهاي احساسي مي گردد.مانند اختلال در حركت معده پيدايش تومور در معده و روده ، درد اعضاء دروني به صورت كنش و پيچش.

? رابطه بين سروصدا و سرطان:

براساس تازه ترين مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران فرانسوي ، بين سر و صدا و بيماري سرطان در انسان رابطه اي نزديك وجود دارد.اين مطالعات جديد و نتايج حاصل از آن در آخرين شماره مجله فرانسوي(پاري ماچ) درج شده است.در آنجا آمده است:سروصداي شديد و تكرار آن باعث تضعيف عمومي مصونيت بدن انسان و در نتيجه تضعيف مقاومت وي در مقابل بيماريهاي خطرناك مي شود. بر اساس اين مطالعات ، سروصداي زياد بر ساختار هورمونهاي بدن انسان تأثير منفي مي گذارد و باعث اخلال در كار آنها و سپس سرطان هورمون مي شود.

?نقش گياهان در كاهش آلودگي صدا:

امروزه دانشمندان ثابت كرده اند كه درختان و درختچه هاي مي توانند در كاهش آلودگي صدا مؤثر باشند اگرچه خود صدا ممكن است رشد گياه را به مخاطره مي اندازد. كاهش رشدي در حدود??% دريك مزرعه توتون كه در معرض صداي شديد قرار گرفته ، ديده شده است. به هر حال كيفيت كاهش صدا در درختان و درختچه هاي مختلف برحسب اندازه برگ ، تراكم شاخ و برگ ، نوع و بلندي درخت تفاوت دارد.

با آزمايشهايي كه به عمل آمده ديده شده كه درختان و فضاي سبزي كه درحاشيه خيابانها ايجاد شده است اثركاهندگي بيشتري نسبت به ديوارهاي صداگيرپيش ساخته و مصالح ساختماني دارند.با اين حساب نقش فضاي سبز در كاهش آلودگي صوتي و كاهش هزينه هاي ساختماني (دوجداره شدن پنجره ها و ديوارهاي بلند) و زيبايي شهر كاملاً مشخص مي شود.