فقه الامام الصادق (ع) - «فقه الامام الصادق (ع)» اثری ارزشمند در فقه شیعی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

«فقه الامام الصادق (ع)» اثری ارزشمند در فقه شیعی - نسخه متنی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

فقه الامام الصادق (ع)

محمد جواد مغنيه

اثرى ارزشمند در فقه شيعى

فقه الامام جعفرالصادق(ع), 6ج,محمدجوادمغنية, دارالجوادـ دارالتيارالجديد, بيروت,پنجم,1404هـ/ 1984م.

استاد محمدجواد مغنيه, محقق ونويسنده برجسته شيعى و داراى آثار و نوشته هاى ارزشمندى است.

در بيشتر كتابهاى وى, ابتكار, روانى و شيوايى قلم, عصرى بودن و همگامى با زمان و نياز, به روشنى پيداست.

فقه الامام جعفر الصادق, اثرى است ابتكارى و با اسلوب جديد در فقه اسلامى.

اين اثر غنى, در سال 1384هـ .ق (30 سال پيش) نگاشته شده و تاكنون چند نوبت به چاپ رسيده است.

استاد, در مقدمه كتاب, هدف از نگارش را چنين بيان مى كند:

(اين كتاب, براى كسانى كه شناختى از فقه جعفرى ندارند, ولى شوق آن را دارند كه بشناسند, نوشته شده است. براى آنان كه راهى براى اين آشنايى نمى يابند… زيرا منابع موجود در فقه شيعى, داراى عبارتهاى مشكل, روش پيچيده, بدون ترتيب و تبويب, با طول و تفصيل و نقل قولهاى فراوان است كه خواننده (عصرى), جذب آن نمى شود و نمى تواند با آن انس پيدا كند)1.

در مقدمه كتاب (علم اصول الفقه) كه نوشته ديگرى است از مؤلف و پس از (فقه الامام الصادق(ع), تحرير شده است هدف خود را چنين باز مى گويد:

(هدف از نگارش, تنها آسان سازى و هموارسازى اين گنج پربهاست براى طالبان و جست وجوگران, زيرا منابع اصلى فقه تشيع, نياز به مترجمى چيره دست دارد كه بتواند طلسم آن را بشكند و كتاب(فقه الامام) اين طلسم را شكسته و از آن پرده برداشته است)2.

شهيد بزرگوار, آيةالله العظمى سيد محمدباقر صدر, مقاله اى در معرفى از اين كتاب مى نگارد, با عنوان: (فهم و تفسير اجتماعى نصوص دينى در فقه جعفرى) در آن مقاله مى نويسد:

( به گمان قوى, اين نخستين بار باشد كه از يك فقيه اسلامى در مدرسه امام صادق(ع), نظريه اى گسترده تر در باره عنصر فهم اجتماعى نصوص دينى مى خوانم كه در آن با ژرف نگرى و باريك بينى ميان مفهوم لغوى و لفظى نص, با مدلول اجتماعى آن تفاوت نهاده و حدود قانونى مدلول اجتماعى را روشن كرده است.)3

(اكنون, براى نخستين بار ملاحظه مى كنيم كه عنصر فهم اجتماعى نصوص, به صورتى مستقل مطرح مى شود و هنگامى كه برخى از بخشهاى كتاب (فقه الامام الصادق) را مى خوانيم, مى بينيم استاد بزرگ ما, شيخ محمدجواد مغنيه, در اين تأليف خود, اين موضوع را طرح كرده و با دست خويش, فقه جعفرى را به شكلى زيبا از نظر شيوه و تعبير و بيان درآورده است.

آرى, در اين كتاب مى بينيم عنصر جنبه اجتماعى از فهم دليل و تمايز ميان آن و جنبه لفظى خالص, در موارد متعدد, مورد تاكيد قرار مى گيرد.)4

(با آن كه من اكنون در باره فهم اجتماعى نص, با احتياط سخن مى گويم, بازهم ايمان دارم, قاعده اى كه استاد محقق ما مغنيه, براى اين موضوع وضع كرده است, گره بزرگى را در فقه مى گشايد.5) در اين گفتار, براى معرفى اين كتاب, مطالبى را در سه بخش ارائه مى كنيم:

ويژگيهاى صورى

1 . عنوانهاى زيبا:

عنوانهاى زيبا و گويا در نوشه هاى علمى, بسان نشانه هاى راهنمائى و رانندگى در جاده هاى پرپيچ وخم هستند.

با تأسف فراوان, بسيارى از كتابهاى فقهى قديم و جديد, يا عنوان ندارند, يا در آنها به عنوانهاى كلى اكتفا شده است. دست كم با يك عنوان كوتاه, رسا و زيبا, روبه روييم. مثلاً در بحث شركت آمده: معناها, اقسام الشركة, الشروط, احكام الشركة, انتهاء الشركة, مسائل والتنازع6.

و يا در بحث (نماز آيات) آمده:

صلاة الآيات, دليل الوجوب, الوقت, الصورة, الفقهاء ومسائل7.

اين ويژگى در تمام قسمتهاى كتاب رعايت شده است.

2 . تقسيم و دسته بندى:

در بخش عبادات كه جلد اول و دوم كتاب, بدان اختصاص دارد, بيشتر, پس از عنوان بحث, به دليل آن از روايات يا منابع ديگر اشاره مى كند و پس از آن, اگر اختلاف نظرى ميان فقيهان باشد, با عنوان (الفقهاء) به دگر آراى مختلف مى پردازد. اين نسق و روش واحد, در كل اين دو جزء, رعايت شده است. در بخش معاملات, در هريك از دادوستدها, ابتدا آن را تعريف مى كند و سپس مشروعيت آن را بيان مى دارد, آن گاه, شرايط را يادآور مى شود و سپس, چند فرع و مسأله لازم را يادآورى مى كند و اختلاف ديدگاه در آن معامله را مورد بررسى قرار مى دهد.

3 . طرح فروع مبتلا به:

ويژگى ديگر اين كتاب, بيان مسائل مبتلابه است, از جمله: در بحث اجاره, اين فرع را مطرح مى سازد: در بسيارى از كشورها, به حكم قانون مالك نمى تواند پس از پايان مدت اجاره, مستأجر را بيرون كند, آيا مستأجر مى تواند به قانون حكومتى عمل كند, گرچه مالك راضى نباشد؟8

يا مى نويسد: اگر مردى, با زنى كه كارمند دولت, يا شركت است, ازدواج كند, آيا حق دارد پس از ازدواج, زن را از ادامه كار, بازدارد؟ آيا زن با سرپيچى ناشزه به حساب مى آيد9.

در بحث طلاق, به طرح مسأله اى مى پردازد كه به نظر نويسنده, از مهم ترين مسائل مورد نياز است. اين گونه: آيا حاكم مى تواند زنى را كه شوهرش از پرداخت نفقه خوددارى مى كند, طلاق دهد يا خير؟10

در مبحث قضاوت, مى نويسد: آيا قاضى مى تواند براساس عرف و استفاضه (شياع و رواج) قضاوت كند يا خير؟11

و نيز به بررسى دادرسى برپايه معاينات پزشكى كه امروزه نقش عمده اى در دادگاهها دارد, مى پردازد و جايگاه آن را در آيين دادرسى اسلام, بيان مى دارد12. همچنين مسائل زندان را با توجه به نياز كنونى, در بخشى مستقل, به بررسى مى گذارد13.

4 . پرهيز از مباحث بى فايده:

نويسنده از بحثهاى بى فايده و بحثهايى كه امروز كاربردى ندارد, دورى مى جويد و اين را از ويژگيهاى كتاب وى مى توان شمرد.

در موضوع صَرف (معاملات طلا و نقره) مى نويسد: ما, به اختصار, از آن مى گذريم, زيرا امروزه, كاربرد عملى ندارد14.

در تعريف غصب مى نويسد:

(فقهاء تلاش فراوان كرده اند تا غصب را تعريف بكنند و حد و مرز آن را مشخص سازند, ولى ما بارها گفته ايم كه تعريفهاى فقهى, تنها اشاره است به پاره اى از آثار و ويژگيهاى واژه مورد نظر15.) و يا بحث اِماء و عبيد را, كه امروزه موضوع ندارند, حذف مى كند.

/ 6