لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:119
آدابُ الصَّلوه، يا آداب نماز، نامي براي تعدادي كتاب دربارة مستحبّات و مراسم نماز
و اذكار و ادعية قبل و بعد و حين نماز، نوشتة فقهاي اسلامي به زبانهاي عربي و
فارسي. برخي از دانشوران مسلمان كه در اين زمينه اثري از خود پديد آورده‌اند،
اينانند: 1. آقاجمال خوانساري، جمال‌الدين محمد بن حسين بن جمال‌الدين محمد (د 26
رمضان 1125ق/5 اكتبر 1713م)، فقيه، اديب، متكلم و دانشمند شيعي ايراني. او را كتابي
است به نام آداب نماز كه در 7 فصل به دستور شاه سلطان حسين صفوي نگاشته است.
نسخه‌آي خطي از كتاب او در كتابخانة مركزي دانشگاه تهران (مجموعة اهدايي مشكوه)
نگهداري مي‌شود؛ 2. آقارضي‌الدين خوانساري، برادر آقا جمال خوانساري. وي را كتابي
به نام آداب نماز است كه در آن ابتدا حديث حمّاد بن عيسي جُهّني كوفي بصري دربارة
نماز را به دستور شاه سلطان حسين صفوي به فارسي برگردانده و پس از آن آداب نماز را
گزارش داده است. نسخهاي خطي از اثر او در همان كتابخانه موجود است؛ 3. آقانجفي،
محمدتقي بن محمد باقر اصفهاني (د 11 شعبان 1332ق/5 ژوئية 1914م). او كتابي به نام
آداب الصّلوه به فارسي نوشته كه در 1297ق/1880م در ايران چاپ شده است؛ 4. ايجي
اصفهاني، ملاعلي اكبر بن محمدباقر. وي كتابي دارد به نام آدابُ صَلوهِ اللَّيْلِ وَ
اَعْمالُها به زبان عربي كه در ايران به چاپ رسيده است. او را كتاب ديگري به نام
آداب نماز است كه نسخهاي خطي از آن در كتابخانة مركزي دانشگاه تهران موجود است؛
5. بخارابي خراساني، شرف‌الدين، از دانشمندان مسلمان سدة 7ق/13م. وي نيز كتابي به
نام آداب نماز دارد كه آن را در 10 باب و 170 بيت سروده است. تاريخ فراغت از سرودن
آن 15 جمادي‌الاول 693ق/14 آوريل 1294م است. نسخه‌هاي خطي فراواني از آن در
كتابخانه‌هاي ايران و پاكستان موجود است (منزوي، 4/3029ـ3031)؛ 6. حسيني، سيدمحمد
صالح. رسالة مختصري به نام آداب نماز شب نوشته است كه نسخهاي خطي از آن در
كتابخانة آيت‌الله مرعشي (قم) يافت مي‌شود؛ 7. علياري قراچه داغي، ميرزا عبدالله (د
1327ق/1909م). او كتابي به نام آداب نماز شب دارد كه مرتب است بر پيش‌گفتار، 3 فصل
و خاتمه. نسخهاي خطي از اثر او در كتابخانة آيت‌الله مرعشي نگهداري مي‌شود؛ 8.
فشاركي اصفهاني، ملامحمد باقر بن جعفر. او را كتابي است به عنوان آدابُ صلوهِ
اللّيل به زبان فارسي كه در 1332ق/1914م در تهران و در 1347ق/1928م در اصفهان به
چاپ رسيده است؛ 9. مجلسي، ملامحمدباقر (د 1110ق/1698م)، فقيه و محدث معروف. كتابي
به نام آداب نماز شب نوشته كه نسخهاي از آن به خط مؤلف در كتابخانة آستان قدس رضوي
و نسخة ديگري در كتابخانة آيت‌الله مرعشي موجود است. آقابزرگ براي او كتابي به صورت
رسالة عملي به نام آداب الصّلوه ذكر كرده كه به زبان عربي است و نسخه‌هاي خطي آن در
كتابخانه‌هاي علماي ديني ايران و عراق موجود است (الذّريعه، 1/21)؛ 10. مقدس
اردبيلي، احمد بن محمد (د 993ق/1585م). رساله‌اي به نام آداب نماز بدو منسوب است كه
نسخة خطي آن در كتابخانة مركزي نگهداري مي‌شود. اين رساله داراي مقدمه، 4 باب و
خاتمه است؛ 11. موسوي نوري، حاج سيدجواد بن محمد علي (د 1323ق/1905م). او را كتابي
فارسي به نام آداب صلوه اللّيل است كه در 1326ق/1908م در ايران به چاپ رسيده است؛
12. نجم‌آبادي تهراني، حاج شيخ محمدباقر (د 1347ق/1928م). كتابي به نام آداب نماز
شب دارد كه در شب 26 جمادي‌الثاني 1331ق/3 ژوئن 1913م از نگارش آن فراغت يافته است.
نسخهاي خطي از آن در كتابخانة حسينية شوشتريها در نجف موجود است. كتابهايي كه در
اين زمينه اثري از آن به دست آمد، همان است كه ياد شد. آقابزرگ تهراني روي هم 22 تن
از نويسندگان را نام برده كه داراي آثاري به نام آداب الصّلوه بوده‌اند (1/21ـ24،
33).
مآخذ: آقابزرگ، الذّريعه؛ آستان قدس، فهرست، 6/200ـ201؛ آيت‌الله مرعشي، فهرست خطي،
1/205ـ206؛ امين، محسن، اعيان الشّيعه، بيروت، دارالتّعارف، 1403ق، 9/182ـ184؛
اهدايي مشكوه، فهرست خطي، 5/1755ـ1757؛ چهار كتابخانة مشهد، فهرست خطي، ص 157ـ 158،
345ـ346؛ در كتابخانة مشهد، فهرست خطي، ص 570؛ شوراي ملي (سابق)، فهرست خطي،
7/177ـ181؛ عمومي رشت و همدان، فهرست خطي، ص 1083؛ كتابخانة مركزي، فهرست خطي،
10/1832، 11(2)/787؛ كتابخانة مركزي و مركز اسناد، فهرست خطي، 11ـ12/1؛ گنج بخش،
فهرست خطي، 4/2247ـ2252؛ مدرس، محمدعلي، ريحانه‌الأدب، تبريز، 1346ش، 4/191ـ197؛
مشار، خانبابا، فهرست چاپي عربي، ص 4؛ همو، فهرست چاپي فارسي، 1/50، 51، 53؛ منزوي،
احمد، فهرست خطي فارسي؛ موزة ملي پاكستان، فهرست خطي، ص 854؛ نوربخش، فهرست خطي،
2/204؛ وزيري يزد، فهرست خطي، 5/1526، 1601ـ1647.
بخش ادبيات
