دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد 1

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 1

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آذربيگدليجلد: 1نويسنده: جعفر شعار 
 
 
شماره مقاله:147















آذَرِ بيگْدِلي، لطفعلي بيگ شاملو (1134-1195ق/1722-1781م)، شاعر و تذکره‎نويس
سد? 12ق/18م. بيگدلي نام طايفه‎اي است از ترکان منسوب به بيگدل‎خان، که در زمان
هولاکوخان و به امر وي از ترکستان به شام رفتند و در زمان اميرتيمور از آنجا به
ايران آمدند. از اين روي آنان را بيگدِلي شاملو مي‎خوانند (معلم حبيبي‎آبادي،
1/40). نسبت آذر به گفت? خود او به بيگدل‎خان‎بن ايلدگزخان‎بن اُغوزخان، از احفاد
ترک‎بن يافت‎بن نوح، مي‎رسد (آتشکده، آغاز مجمر? دوم). آذر در اصفهان به دنيا آمد.
در ايّام کودکي او به سبب بروز فتن? محمود افغان (1134ق/1722م) خانواده‎اش به ناچار
از اصفهان به قم مهاجرت کرد. و پس از 14 سال زندگي در قم با پدر خود که به حکومت
لار منصوب شده بود، به فارس رفت، ولي 2 سال بعد، پس از مرگ پدر، با عمّ خود عازم
سفر حج و زيارت عتبات شد و پس از مراجعت به خراسان رفت. در خراسان به اردوي نادرشاه
پيوست و همراه اردوي نادري از راه مازندران به آذربايجان رفت. پس از اين سفر، عازم
عراق عجم شد و در اصفهان سکني گزيد (آتشکده، پايان مجمر? دوم) و چندي به خدمت
ديواني مشغول شد، ليکن سرانجام از امور ديواني کناره گرفت و به تصوّف روي آورد و به
سلوک پرداخت و در پايان عمر در شهر قم اقامت کرد و در همان‎جا درگذشت و به خاک
سپرده شد (گرجي‎نژاد، 17).
آذر در آغاز شاعري «واله» و «نکهت» تخلّص مي‎کرد، ولي بعداً تخلّص ـآذر» را براي
خود برگزيد (هدايت، 4/159). وي با کساني چون شعله و مشتاق و هاتف و شاعران ديگري که
نهضت بازگشت ادبي را بنياد نهاده بودند، مصاحبت و همکاري داشت و در شيو? شاعري از
«طرز فصحاي متقدّمين» پيروي مي‎کرد (همانجا). آذر در بيشتر انواع شعر از غزل و
قصيده و مثنوي و رباعي طبع‎آزمايي کرده است. وي قصايدي در مدح جانشينان نادر و
کريم‎خان زند و برخي از معاصران خود دارد. مضمون غزليّاتش غالباً عرفاني و اخلاقي و
عاشقانه است.
وي علاوه بر ديوان اشعار، مشتمل بر ده هزار بيت، يک مثنوي به نام يوسف و زليخا دارد
که به شيو? يوسف و زليخاي جامي سروده است. مثنوي ديگري نيز به نام گنجينه به تقليد
بوستان سعدي به او منسوب است (گرجي‎نژاد، 17).
مهم‎ترين اثر آذر بيگدلي تذکر? عمومي معروف و مفصّل او آتشکده (ه م) است که آن را
در طي 30 سال به نام کريم‎خان گردآوري و تأليف کرده است (استوري، 1 (2)/871). تذکر?
ديگري نيز به نام دفتر نُه آسمان در شرح احوال شاعران معاصر او به وي نسبت داده‎اند
(آقابزرگ، 1/4). آقابزرگ نسخه‎اي از اين کتاب را در تهران ديده است (8/224)، ولي از
اين کتاب و نيز از گنجينه در فهرستهاي معروف ياد نشده است.

مآخذ: آذر بيگدلي، لطفعلي‎بيگ، آتشکده، بمبئي، 1277ق جمـ ؛ آقابزرگ، الذريعه؛
شوشتري، عبداللّطيف‎خان، تحفه‎العالم، حيدرآباد دکن، 1263ق، صص 141-143؛ گرجي‎نژاد،
احمد، تذکر? اختر، به کوشش عبدالرّسول خبّام‎پور، تبريز، 1363ش؛ معلّم حبيب‎آبادي،
محمّدعلي، مکارم‎الآثار، اصفهان، 1363ش؛ هدايت، رضاقليخان، مجمع‎الفصحاء، به کوشش
مظاهر مصفّا، تهران، اميرکبير، 1339ش؛ نيز:
C. A. Storey, Persian Literature, London, 1972.
جعفر شعار

 





/ 415