لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:169
آرْزاو ، بندري در سواحل شمال غربي الجزاير، در کران? درياي مديترانه. اين بندر
کوچک اکنون با املاهاي آرْزو و آرزيو نوشته ميشود. اين نام در زبان بربرها آرزيو و
شکل باستاني آن آرسِناريا بوده است (وبستر، 80؛ دايرهالمعارف اسلام) و آرزاو تلفظ
عربي اين نام است.
آرزاو در قديم در محلي واقع در 70 کيلومتري شرق شهر کوچک کنوني، مابين وَهران (در
منابع غربي اُران) و مُسَتغانِم، در ناحي? ساحلي جلگ? سيرات، در منطق? پورتوس
ماگنوس ، سنتلوي کنوني که هنوز آرزاو کهنه ناميده ميظشود، قرار داشته است. اين
بندر از قرون وسطي بندري مسلماننشين بوده است. بکري (د 487ق/1094م) به خرابههاي
باقي مانده از دور? روميان در اطراف آن که کاملاً خالي از سکنه بوده، اشاره کرده
است. او همچنين از 3 قلعه در کوهستانهاي اطراف آرزاو که در آن هنگام به عنوان رباط
از آنها استفاده ميشده، نام برده است. اين 3 قلعه ظاهراً صومعه بودند و از آن جهت
اهميّت نظامي و مذهبي داشته است. بکري (ص 70) همچنين به وجود جيوه و آهن در کوههاي
اطراف آرزاو «که چون آتش بدان رسد، بوي خوش از آن برخيزد»، اشاره کرده است.
مهاجران اندلسي فعاليتهاي دريانوردي را در اين بندر رونق بخشيدند. در قرن 6ق/12م
عبدالمؤمن از سلسل? موحدين (524-558ق/1130-1163م) آرزاو را با کشتيهايي که براي فتح
افريقيه تدارک ديده بود، تجهيز کرد. محمدبن محمد ادريسي (493-560ق/1100-1165م) به
فعاليتهاي اقتصادي اين دورانِ آرزاو اشاره کرده است، و آن را مرکزي ناميده است که
غل? نواحي فلاحتي اطراف بدان وارد و از آن ناحيه به ساير مناطق صادر ميشود
(ادريسي، 100). گرچه حسنبن محمد وزّان زياتي معروف به لئون افريقيهاي
(888-957ق/1483-1550م) در فهرستي که از شهرهاي کوچک و بزرگ ساحل شمالي الجزاير به
دست داده، ذکري از آرزاو نکرده است، اما بازرگانان ايتاليايي در همين دوران (سد? 8
و 9ق/14 و 15م) از آرزاو ديدن کردهاند (بريتانيکا). ترکها در قرن 10ق/16م بر ارزاو
دست يافتند و استحکاماتي در آنجا بنا نهادند. بعدها، شايد در قرن 12ق/18م آرزاو
مسکن قبايل بُطّيوه از قبايل بربر گرديد که از ريف مراکش بدانسو آمده بودند. در
1247ق/1831م، اميرعبدالقادر الجزايري (1222-1300ق/1807-1883م) بر آرزاو چيره شد. 2
سال بعد ژنرال لوئي دميشل (1779-1845م) بر آن دست يافت و براساس معاهد? 1837م آرزاو
بخشي از مستعمرات فرانسه گرديد. آرزاو جديد درواقع در اطراف لنگرگاهي که فرانسويها
در 1863م بنا کرده بودند، گسترش يافت.
آرزاو کنوني در ْ35 و َ51 عرض شمالي و ْ5 و َ19 طول غربي، در شمال غربي الجزاير
نزديک دهان? اوئد ماگون قرار دارد و بخشي از استان وَهران است که در 22 کيلومتري
شمال شرقي شهر وَهران واقع شده و جمعيت آن براساس سرشماري 1966م، 499’11 نفر است.
مهمترين واقع? تاريخي در دوران جديد حيات اين بندر، حمل? نيروهاي متفقين در طول
جنگ دوم جهاني به آن است. مقارن حمل? وسيع متفقين به شمال افريقا، در نيمهشب 8
نوامبر 1942م سربازان آمريکايي، به پشتيباني نيروي دريايي انگلستان در بندر آرزاو
پياده شدند (چرچيل، 4/510).
بندر آرزاو از بنادر مهم الجزاير (وزارت بازرگاني، 18) و از نظر اقتصادي از مراکز
فعال اين کشور است. از لحاظ صنعتي کارخان? تبديل گاز مايع و پالايشگاه نفت و صنايع
پتروشيمي آن از اهميت ويژهاي برخوردار است آرزاو پايان? لولهکشي گاز مايع از
حاسيالرّمل است که از 1964م بهرهبرداري از آن آغاز گرديده است. بخش اعظم گاز
صادراتي الجزاير به انگلستان و فرانسه از اين بندر ارسال ميشود. در آرزاو برخي
فعاليتهاي ماهيگيري به چشم ميخورد. از محصولات مهم ديگر آن نوعي گياه به نام
اسپارتو ست که در سواحل شمال آفريقا ميرويد و در صنايع کاغذسازي کاربرد دارد و نيز
نمک است که از نمکزارهاي آرزاو در 11 کيلومتري جنوب شهر به دست ميآيد. از آرزاو
محصولات کشاورزي نظير انگور، غلات و پنبه صادر ميشود.
مآخذ: آمريکانا؛ ادريسي، محمدبن محمد، نزههالمشتاق، رم، 1972، 1/271؛ بريتانيکا؛
بکري، عبداللّهبن عبدالعزيز، المغرب، به کوشش دوسلان، الجزيره، 1857م؛ چرچيل،
وينستون، خاطرات، ترجم? تورج فرازمند، تهران، ذيل، 1361ش؛ دايرهالمعارف اسلام،
دايرهالمعارف اسلاميه؛ العربي، اسماعيل، دولت بنيحماد ملوکالقلعه و بجايه،
الجزاير، الشرکهالوطنه للنشر والتوزيع، 1980م، ص 209؛ لاروس، (ذيل، Arzew،
Desmichels)؛ ماير؛ وبستر جديد جغرافيايي؛ وزارت بازرگاني، (مؤسسه مطالعات و
پژوهشهاي بازرگاني)، الجزاير، تهران، خرداد 1361ش.
جعفر شعار
