لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:183
آزادْدِرَخت، درختي به بلندي 10 تا 15 متر با برگهاي هميشه سبزِ تيره و گلهاي
خوشهاي بنفش خوشبو و ميوهاي به حجم نخود، بيضوي، زردرنگ و تلخ و هستهاي
کثيرالوجود و سخت. نخستينبار ظاهراً در ايران شناخته شده و از اينرو، نام فارسي
آن با کمي دگرگوني در بسياري جاها معروف گشته است: در برخي زبانهاي اروپايي آن را
ياس ايراني نيز مينامند. به نامهاي ديگر نيز (مثلاً ماگروزا و نيم ) خوانده
ميشود. محل رويش آن در سدههاي گذشته مناطق خاوري ايران، شمال هندوستان و باختر
چين بوده، اما اکنون در بسياري از مناطق گرمسير و معتدل به عمل ميآيد. همة قسمتهاي
اين درخت، از ريشه تا هسته، مصرف دارويي دارد و تقريباً همة خواص آن نزد پزشکان عصر
اسلامي شناخته بوده است. بوييدن گل آن، گرفتگي بيني را برطرف ميسازد، ميوة آن سمي
و خوردن مقادير زياد آن کشنده است. اين خاصيت ظاهراً توسط محمدزکرياي رازي 0هـ م)
شناخته شده است. پادزهر آن، عصارة پوست همين درخت است. عصارة برگ آن براي درمان
دردهاي ناحية شکم، عرقالنساء (سياتيک) و سنگ مثانه و ضماد برگ و شاخة آن براي
درمان غدههاي چرکين و التيام زخمها به کار ميرفته است. عصارة پوست آن مقوي، ضدکرم
و تببر و روغن تخم آن ضدعفوني کننده و نيز ضدکرم است. از تخم آن به عنوان دانة
تسبيح نيز استفاده ميشود.
مآخذ: ابنبيطار، عبداللهبن احمد، الجامع لمفرداتالادويه والاغذيه، بولاق، 1291ق،
1/22-23؛ ابوعليسينا، حسينظبن عبدالله، القارنون فيالطب، به کوشش
ابراهيمالدسوقي، بولاق، 1294ق، 1/255؛ اميري، منوچهر، فرهنگ دادهها و واژههاي
دشوار، تهران، بنياد فرهنگ ايران، 1353ش، صص 7-8؛ بيروني. ابوريحان، صيدنه، ترجمة
ابوبکر کاشاني، به کوشش منوچهر ستوده و ايرج افشار، 1358ش، 1/51-52. 2/747؛ جرجاني،
اسماعيل؛ ذخيرة خوارزمشاهي، به کوشش جلال مصطفوي، تهران، انجمن اثار ملي، 1352ش،
3/207؛ حسيني، محمدمؤمن، تحفه، تهران، محمودي، 1402ق، صص 65-66؛ زرگري، علي، روش
شناسايي گياهان، تهران، اميرکبير، 1341ش، صص 254-255؛ همو، گياهاني دارويي، تهران،
1345ش، صص 329-330؛ عقيلي خراساني، محمدحسين، قرابادين کبير، کلکته، 1275ق، صص
47-48؛ همو، مخزنالادويه، کلکته، 1844م، صص 86-87؛ قزويني، زکريابن محمد،
عجائبالمخلوقات، به کوشش نصرالله سيوحي، تهران، مرکزي، 1361ش، ص 218؛ هروي،
موفقبن علي، الابنيه عن حقائقالادويه، به کوشش احمد بهمنيار، دانشگاه تهران،
1346ش، صص 31-32؛ نيز:
Levy, Martin, The Medical Formulary. Of Al-Samargandi, Philadelphia, 1967,
p.242.
بخش علوم
