لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:232
آشُفْتة تِهْراني (عصْار)، محمدبنمحمود حسينيلواسانيتهراني معروف به «عصار»
(1264-1356ق/1848-1937م)، حکيم، متکلم، فقيه، اصولي، شاعر و مفسر شيعي ايراني که در
تهران و مشهد ميزيسته است. وي نخست «ناظم» تخلص داشته و سپس آن را به «آشفتة
تهراني» و در اواخر به «عصار» تغيير داده است (آقابزرگ، 9/724، 24/5). خانوادة
آشفته در اصل مازندراني بودهاند. پدر وي حاجسيدمحمود لواساني ابتدا در لواسان
ميزيسته، سپس به تهران مهاجرت کرده است (بلاغي، 261؛ مشاور، 5/595-596). او خود در
کتاب تاريخ عصار و مقدمة تفسير ناسخالتفاسير، زادگاه و تاريخ تولد خود را بدين شرح
بيان کرده است: «در سال جلوس ناصرالدينشاه قاجار بر تخت سلطنت يا سال بعد از آن
]1264-1265ق/1848-1849م[ در تهران زاده شدم» (عصار، 1-2). آشفتة تهراني مقدمات علوم
را در تهران فرا گرفت، و در 13 سالگي همراه استاد خود به طالقان رفت و پس از مدتي
به تهران بازگشت و در مدرسة مروي نزد شيخمحمدحسن چالهميداني برادر حاجملاجعفر
چالهميداني و ملااسماعيل قرهباغي به فراگيري معالمالاصول و شرحلمعه پرداخت. در
1289ق/1872م پس از گذراندن دورههاي سطح و خارج از تهران به کربلا عزيمت کرد و در
حوزههاي درس عالمان و فقيهان آن زمان ازجمله زينالعابدين مازندراني (د
1309ق/1892م) مرجع تقليد شيعيان هند و مازندران شرکت کرد و در مدينه با خالدپاشا
حاکم وقت مدينه ماند و کتابالتحفهالمدينهفيالعروض را در 1290ق/1873م نوشت
(عصار، 3 الف). وي به بيروت و دمشق نيز مسافرت کرد سپس به نجف بازگشت و در
1296ق/1879م براي استفاده از درس ميرزاي شيرازي به سامرا رفت. در 1301ق/1884م پس از
چند سال شهر سامرا را به قصد تهران ترک کرد و سالها در تهران ماند. به گفتة خود وي
پس از 12 سال انزوا و گوشه گيري، از تهران ماند. به گفتة خود وي پس از 12 سال انزوا
و گوشهگيري، از تهران مهاجرت نمود و در دم ذيالحجهالحرام 1340ق/ژوئية 1922م به
شهر مشهد وارد شد و تا پايان عمر در آن شهر، در جوار امامهشتم(ع) زيست (عصار، 4 ب،
9 الف). آشفتة تهراني در حوزههاي درس عالماني بزرگ مانند ميرزاي شيرازي (د
1312ق/1894م) و آخوندملامحمدکاظم خراساني (د 1329ق/1911م) شرکت نموده و استفاده
کرده است و از فقهايي چون حاجميرزاحسين نوري (د 1320ق/1902م)، ميرزاي آشتياني،
حاجميرزاحسين خليلي (د 1326ق/1908م)، شريعت اصفهاني (د 1339ق/1921م)، سيدمهدي
قزويني (د 1300ق/1883م) سيدمحمد بحرالعلوم، شيخمحمدحسن مامقاني (د 1323ق/1905م) و
شيخعباس کاشفالغطاء از علماي شيعه و شيخمحمد بسيوني مکيشافعي از علماء اهل سنت
و جز آنها اجازة روايت داشته است (بلاغي، 262؛ مدرس، 289). وي در مدت حيات علمي خود
شاگردان زيادي تربيت کرده که آقابزرگ (11/79، 17/198) به يکي از آنها به نام
ميرزااحمدبنصالح بادکوبهاي (ز 1300ق/1883م) اشاره کرده است. آشفته در زندگي دراز
خويش فعاليت علمي بسيار داشته و آثار فراوان به وجود آورده که به گفتة خود او
بسياري از آنها يا به سرقت رفته و يا در نقل و انتقال از جايي به جاي ديگر از ميان
رفته است (براي آگاهي از فهرست کامل آثار وي نکـ عصار، 29-32). آشفته در 9 محرم
1356ق/22 مارس 1937م در مشهد درگذشت و در ايوان طلاي رضوي به خاک سپرده شد.
مآخذ: آستانقدس، فهرست، 4/37، 92، 93، 128، 261، 262، 5/196، 7(1)/35، 169؛
آقابزرگ، الذريعه، 1/20، 6/173، 185، 264، 13/240، 14/17، 33، 18/309، 20/105،
22/14، 23/239؛ بلاغي، عبدالحسين، مقالاتالحنفا، تهران، 1369ق، صص 261-262؛ عصار،
محمد، تاريخ، نسخة خطّي آستانقدس، شمـ 132، جمـ ؛ مدرس، ميرزاعبدالرحمن، تاريخ
علماء خراسان، به کوشش محمدباقر ساعدي، مشهد، ديانت، 1341ش، صص 289-290؛ مشار،
خانبابا، فهرست چاپي فارسي، 1/21، 965، 2/1700-1701، 3182، 3183، 3335، 3336؛ همو،
مؤلفين چاپي فارسي و عربي، ج 5؛ منزوي، احمد، فهرست خطي فارسي، 2(1) 905، 932، 947،
999، 1142، 2(2) 1577، 3/2443، 2444، 4/3097.
علي رفيعي
