دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد 1

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 1

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آقا نجفي قوچانيجلد: 1نويسنده: رمضانعلي شاکري 
 
 
شماره مقاله:301















آقا نَجَفيِ قوچاني، سيدمحمد حسن‎بن سيدمحمد نجفي (1295-1363ق/1878-1944م)،
فقيه، حکيم و اديب. آقانجفي در رو.ستاي خسرويه از توابع قوچان به دنيا آمد. پدرش
سيدمحمد که در خسرويه به کشاورزي اشتغال داشت به تحصيل فرزندش رغبت بسيار نشان
مي‎داد. چون او را به مکتب سپرد، کتابهاي فارسي مرسوم و جزواتي از قرآن مجيد و
مقداري ترسّل و نصاب و حساب جُمَل و اعداد هندسي را خواند، ولي تمايلي به ادامة
تحصيل نشان نداد. گرچه پدرش اهل علم نبود، اصرار داشت فرزندش براي ادامة تحصيل به
مکتب برود. در 13 سالگي از خسرويه به شهر قوچان رفت و پس از 3 سال تحصيل، پياده از
راه سبزوار و نيشابور، به مشهد رفت و در مدرسة «دو درب» ادبيات و سطح را تا قوانين
فراگرفت. در 1313ق/1895م در سن 20 سالگي همراه يکي از همدرسانش پياده از راه کوير و
طبس وارد يزد شد و از آنجا به اصفهان رفت و در مسجد عربون ساکن گرديد. در اصفهان
منظومة حاج‎ملاهادي سبزواري را نزد آخوند کاشي، رسائل را از شيخ عبدالکريم گزي و
حکمت را نزد ميرزاجهانگيرخان قشقايي فرا گرفت. گاهي نيز در درس فقه و خارج آقانجفي
جهانگيرخان قشقايي فرا گرفت. گاهي نيز در درس فقه و خارج آقانجفي اصفهاني حاضر
مي‎شد. تحصيلات آقانجفي قوچاني در اصفهان با دشواري بسيار همراه بود چنانکه گاه
ناچار مي‎شد براي گذران زندگي، برخي از کتابهاي خود را به بهاي اندک بفروشد. وي پس
از 4 سال توقف در اصفهان، روانة عراق د و پياده آهنگ نجف کرد. و چون بدان‎جا رسيد،
در حجره‎اي متروک واقع در يکي از مدارس شهر ساکن شد. در نجف به حوزة درس آخوند
ملامحد کاظم خراساني راه يافت و تصميم گرفت براي ادامة تحصيل در آنجا بماند. وي سخت
به آخوندملامحمد کاظم خراساني ارادت مي‎ورزيد به گونه‎اي که در جنبش مشروطيت و قيام
آخوند و علماي نجف از طرفداران مشروطيت گشت و حقايقي از جنبش روحانيت را در کتاب
سياحت شرق ياد کرد. وي در 30 سالگي به درجة اجتهاد رسيد. شريعت اصفهاني و محمدباقر
اصطهباناتي نيز از استادان او بودند. در آخرين روزهاي توقف در نجف، از فوت پدرش در
قوچان آگاه شد و ناگزير پس از 20 سال توقف در آن شهر، در 1338ق/1920م به ايران آمد
و براي زيارت به مشهد رفت. پس از توقفي کوتاه در مشهد، به درخواست مردم قوچان وارد
اين شهر شد و ماندگار گشت. وي متجاوز از 25 سال از عمر خود را در مقام فقاهت و
حاکميت شرع در قوچان گذراند و در ضمن به ادارة حوزه علوم ديني پرداخت. آقانجفي در
شب جمعه 26 ربيع‎الثاني 1363ق/20 مارس 1944م در 68 سالگي در قوچان بدرود زندگي گفت
و در حسينيّة خود به خاک سپرده شد. آرامگاه او اکنون زيارتگاه مردم قوچان است.
آثار: 1. شرح دعاي صباح، خطي، وي دعاي صباح منسوب به امام‎علي(ع) را به فارسي
برگردانده و آن را شرح کرده است. نگارش اين اثر در 1327ق/1909م پايان يافته است؛ 2.
عذر بدتر از گناه، دربارة مشروطيت ايران، انشاي اين رساله آميزه‎اي از نثر عربي و
فارسي است، نگارش آن متعلق به 1328ق/1910م؛ 3. سياحت شرق، اين اثر از تأليفات مهم
آقانجفي است و دربارة سوانح عمر از ابتداي زندگي، گزارش تحصيلات او در شهرهاي
قوچان، مشهد و اصفهان و چگونگي ورودش به نجف اشرف و تحصيلات نهايي تا رسيدن به درجة
اجتهاد است. وي در اين کتاب ضمنِ شرح ماجراي زندگي و مشقات دوران تحصيل که به
مناسبت رويدادهاي زندگيش پيش آمده، مباحث و معارف اسلامي را به استناد آيات و
روايات با قلمي ساده شرح داده است. در اين کتاب خواننده با نکات علمي و رويدادهاي
آن زمان آشنا مي‎شود. چون آقانجفي خود در اوايل مشروطيت در نجف بوده، رويدادهاي
تاريخي و واکنش نهضت مشروطيت در نجف بوده، رويدادهاي تاريخي و واکنش نهضت مشروطيت
را در عراق به‎ويژه در نجف، به تفصيل شرح داده است. مسائل تعليم و تربيت و تزکية
نفس نيز در اين کتاب به چشم مي‎خورد. اين کتاب در 1347ق/1928م نگارش يافته و در
1362ش در تهران چاپ شده است؛ 4. سياحت غرب، در کيفيت عالم برزخ و سير ارواح بعد از
مرگ، خطي است و در 1352ق/1933م نگارش يافته است؛ 5. شرح و ترجمة رسالة تُفّاحيّة
ارسطو از باباافضل کاشاني، خطي، نگارش 1354ق/1935م؛ 6. سفري کوتاه به آباديهاي
قوچان، که در ضمن آن به اوضاع اجتماعي و اعتقادي روستاييان نيز پرداخته است؛ 7.
اثبات رجعت، خطي، عربي و فارسي، نگارش 1321ش؛ 8. حيوه‎الاسلام في احوال
آيه‎الله‎الملک‎العلآم، خطي، در شرح حال آخوندملامحمدکاظم خراساني. از وي کتابهاي
ديگري نيز ياد شده است.

مآخذ: آقانجفي، محمدحسن، سياحت شرق، به کوشش رمضانعلي شاکري، تهران، اميرکبير،
1362ش، جمـ ؛ ايرانيکا؛ حائري، عبدالهادي، تشيّع و مشروطيت در ايران، تهران،
اميرکبير، 1360ش، صص 117، 118، 149؛ شاکري، رمضانعلي، جغرافياي تاريخي قوچان، فرهنگ
و هنر خراسان، 1346ش، صص 220، 221؛ کفايي، عبدالحسين، مرگي در نور (زندگاني
آخوندخراساني)، مشهد، زوار، 1359ش، صص 44، 45، 102-106، 122، 123، 185-186،
283،-285، 269-271.
رمضانعلي شاکري

 





/ 415