لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:308
آقْحِصاري، محييالدّين محمّدبن بدرالدّينمحمود حنفي صاروخاني رومي (د
1001ق/1592م)، اديب و شاعر ترک. در آقحصار (شهري د ترکية امروز) زاده شد. در
963ق/1556م به مصر سفر کرد و در آنجا منصب قضاوت يافت. در 982ق/1574م به مدينه رفت
و در آنجا مقام و عنوان شيخالحرمالنّبوي گرفت و در آن شهر ماندگار شد، اندکي پيش
از درگذشت، سفري به دمشق کرد و در اين شهر در 998ق/1589م شرحي بر قصيدة بُردة
بوصيري نگاشت. بيشتر مآخذ، مرگ او را 1001ق/1593م در مکّه دانسته و گفتهاند که در
همان شهر به خاک سپرده شد. عطايي درگذشت او را در حدود 1000ق/1592م در مدينه ضبط
کرده و گفته است که آرامگاهِ وي در گورستان بقيع است (حدائقالحقائق، 41).
آقحصاري به فرقة نقشبنديّه گرايش داشت و به مشايخ آن سلسله ارادت ميورزيد. بر 3
زبان ترکي، عربي و پارسي تسلّط دات و به هر 3 شعر ميسرود. به تشويق وي، سودي شرح
مشهورِ خود را بر ديوان حافظ نگاشت.
آثار او را اينگونه برشمردهاند: 1. تنزيلُالنَّزيل (يا نزيلالتّنزيل). تفسيري
مختصر و آسان بر قرآن کريم و همانند تفسير جلالين است، و در آن به قرائت حفص که در
شهرهاي عثماني شهرت بيشتر داشته، اکتفا شده است. آقحصاري تأليف اين کتاب را در
981ق/1573م آغاز کرد و پس از انجام، آن را به سلطانمرادِ عثماني تقديم داشت. اين
کتاب در قاهره به چاپ رسيده و نسخة خطّي آن در کتابخانة ظاهريّة دمشق موجود است. 2.
اصولالتّقريب فيالتّعريب. 3. طِرازُالْبُرده. شرح پيش گفته بر قصيدهالبرده. 4.
نُشوئُالبَراعه في وصف شئونالبَراعه. 5. المثنّي والمثلّث. فرهنگ لغات پارسي به
ترکي است. 6. روضهالجناس في صفهالحُناس. 7. شرح نوابغالکلم زمخشري. 8.
الالفاظالّتي وُضعت علي صيغهالجمع. 9. سوابغالنوابغ. نسخة خطّي آن در کتابخانة
مرکزي موجود است. 10. الاضداد. 11. شرحالمقدّمهالجَزَريه.
مآخذ: بروکلمان (آلماني) 1/580، ذيل، 2/651-652؛ بغدادي، اسماعيلپاشا،
ايضاحالمکنون، استانبول، 1366ق، 2/648؛ همو، هديّهالعارفين، استانبول، 1955م،
2/260؛ حاجيخليفه، کشفالظّنون، استانبول، 1941م، 1/459، 853-854، 2/1333-1334،
1950؛ دارالکتب ظاهريّه، فهرسالمخطوطات، 3/192-193؛ زرکلي، خيرالدّين، الأعلام،
بيروت، دارالعلم للملايين، 1984م، 6/51؛ عطايي، عطاءالله، حدائقالحقائق، استانبول،
1268ق، کتابخانة مرکزي، فهرستِ خطي، 18/100: کحّاله، عمررضا، معجمالمؤلّفين،
بيروت، داراحياءالتّراثالعربي، 9/100؛ محبّي دمشقي، محمّدامين، خلاصهالآثر،
1284ق، 3/400-401.
سيدعلي آلداوود
