لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:401
آلْتي پَرْمَک، يا آلتي پارماق (شش انگشتي)، محمدبنمحمد، ملقب به
ابنچِقْرَقْچي (د 1033ق/1624م)، فقيه، صوفي و مترجم ترک. در اوسکوپ زاده شد و پس
از طي دوران تحصيل، به ارشاد سيدجعفر افندي، به طايفه «بايراميه» از طريقههاي
صوفيّه معروف آسياي سغير پيوست. سپس به استانبول رفت و در مسجد سلطان محمد به وعظ و
روايت حديث پرداخت و چون آوازهاي يافت، راهي قاهره شد. از قاهره به سفر حج رفت و
پس از بازگشت به اين شهر به تدريس حديث و فقه مشغول شد و همانجا درگذشت. پس از يک
تشييع باشکوه او را در حظيره مسجد «سوقالغر» به خاک سپردند (بروسه لي، 212). آلتي
پرمک کمتر به پژوهش مستقل در عرصههاي فرهنگ اسلامي پرداخت و بيشتر همّ خود را
مصروف نقل افکار از زبانهاي عربي و فارسي به ترکي ساخت. او بر اين سه زبان تسلّط
کامل داشت.
آثار او اينهاست:
1.نزهةالجمان و نادرةالزمان. ابناثر ترجمه ترکي نگارستان، اثر احمدبنمحمدغفاري
قزويني (د 975ق/1567م) و گردآمدهاي از 330 حکايت و نکته تاريخي است که به ترتيب
دودمانهاي پادشاهي تنظيم گرديده است. آلتي پرمک ضمن ترجمه حکاياتي که طيّ آنها
عقايد شيعي مؤلف اصلي کتاب مطرح شده مطالبي نيز در نکوهش آن عقايد افزوده است، وي
اشعار متن کتاب را نيز به نظم ترکي درآورده است. مترجم در پايان به جاي مدح
شاهطهماسب که غفاري در آخر کتاب آورده، مدح سلطان سليمان اوّل
(926-974ق/1520-1566م) را که اين ترجمه براي وي انجام گرفته، قرار داده است. نام
اين کتاب در فهرستهاي مختلف به صورتهاي نزهة جهان و نادره دوران، و نزهةالجنان و
نادرةالزمان آورده شده و نسخههاي خطي متعدد آن در کتابخانههاي استانبول، تبريز و
قاهره موجود است (حاجي خليفه، 2/1976؛ کحاله، 11/192؛ اهدايي نخجواني، 196، 197؛
بروکلمان، 2/590؛ استوري 2/583-587).
2.دلايل نبوت محمدي و شمايل فتوت احمدي. ترجمه ترکي معارجالنبوة و مدارجالفتوة،
اثر معينالدين محمدبنعبدالله فراهي هروي مشهور به ملامسکين (د 907ق/1501م) و در
احوال پيامبر گرامي(ص) و مانند متن اصلي مشتمل بر يک مقدمه و 4 بخش (رکن) و يک
مؤخره است. از اين اثر ترجمه ترکي ديگري نيز هست که آن هم در زمان سلطان سليمان
اوّل انجام گرفته است. نسخههاي خطي ترجمه آلتي پرمک در قاهره، استانبول، اياصوفيه،
لنينگراد، نيويورک، برلين، هامبورگ، ليندسيانا و اوپسالا باقي است. اين کتاب يکبار
در 1257ق/1841م در استانبول، بار ديگر در 1271ق/1855م در بولاق و بار سوم در
1272ق/1856م در غازان به چاپ رسيده است (استوري، 808-809؛ ريو، 36).
3.کاشفالعلوم و فاتحالفنون. ترجمهاي است از شرح تلخيصالمعاني؛ از اين کتاب در
کتابخانه عمومي استانبول نسخهاي موجود است.
4.جامع لطائفالبساتين، يا جامعالستين، الستينالجامع للطائفالبساتين. اصل کتاب
نگاشته تاجالدين سيفالنشر جمالالدين ابوبکر ابناحمدبنمحمدبنزيد طوسي است که
تفسيري عارفانه بر سوره يوسف در 60 مجلس است. نسخهاي خطي از آن در کتابخانه
کوپرولو باقي است (استوري، 1/(1)/264-265). به گزارش حاجي خليفه، آلتي پرمک مطول
تفتازاني را نيز به ترکي ترجمه کرده است (2/479).
مآخذ: استوري، ج. آ.، ادبيات فارسي، ترجمه کريم کشاورز و ديگران، تهران، مؤسسه
مطالعات و تحقيقات فرهنگي، 1362ش؛ اهدايي نخجواني، فهرست خطي؛ بروسه لي، محمد طاهر،
عثمانلي مؤلفلري، استانبول، 1333ق؛ برکلمان (آلماني)؛ حاجخليفه، کشفالظنون،
استانبول؛ کحاله، عمررضا، معجمالمؤلفين، بيروت، داراحياءالتراثالعربي؛ نيز:
Rieu, Charles, Catalogue for the Turkish Manuscripts in the British Museum,
London, 1880.
بخش ادبيات
