لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:64
آثارِ اَحْمَدي، كتابي تاريخي و كلامي به زبان فارسي، نوشتة احمد بن تاجالدين
استرابادي. برخي از پژوهشگران احتمال داده‌اند كه پدر وي سيدي علوي از فرزندزادگان
موسي بن مبرقع بوده كه در هرات مي‌زيسته و سپس به بيرجند رفته است، و در اين شهر به
دست اسماعيليان به قتل رسيده و در روستاي شاخِن از توابع دُرُخش به خاك سپرده شده
است. اكنون در اين روستا آرامگاهي به نام «تاجالدين حسن» وجود دارد. آقا بزرگ
تهراني احتمال داده است كه وي برادر سلطان محمد بن تاجالدين نويسندة تحفه المجالس
(چاپ 1274ق/1858م، تبريز) باشد و اين احتمال از اين رو تقويت مي‌شود كه سلطان محمد
از آثار احمدي مكرر نقل قول مي‌كند. نويسنده عنوان كتاب را از نام خود گرفته است.
وي در آغاز كتاب مي‌گويد: از هنگام جواني هرگاه كه اتفاق مي‌افتاد و مطالعه‌اي در
شرح حال سرور پيامبران مي‌كردم، مطالبي از خوانده‌ها فراهم مي‌آمد. در اين ميان
گروهي از دوستان از من خواستند تا كتابي در اين باب فراهم آورم. از اين رو، اين
كتاب را كه شامل روايتهاي گوناگون و گفتارهاي مختلف بود، گرد آوردم و در اين زمينه
از كتاب روضه‌الاحباب ]نوشتة جمال‌الدين عطاءالله دشتكي شيرازي (د 911ق/1505م)، به
سال 903ق/1498م[ سود بردم. برخي اين كتاب را خلاصة روضه الاحباب انگاشته‌اند، ولي
اسماعيل آموزگار و علي شريعتي كه اين دو را به دقت با هم سنجيده‌اند، گفته‌اند:
همان سان كه نويسندة آثار احمدي در ديباچة كتاب يادآوري كرده، روضه الاحباب داراي
تفصيل بسيار است و مؤلف آثار احمدي به عنوان يك سند معتبر از آن بهره بسيار جسته،
ولي حتي يك عبارت كوتاه نيز عيناً از آن در كتاب خويش نقل نكرده است. آنچه ميان اين
دو مشترك است، فقط يك رباعي است. آثار احمدي حاوي بخشي از تاريخ اسلام است كه در آن
زندگي‌نامة پيامبر اسلام(ص) و جنگهاي وي و در پايان اندكي از زندگي‌نامة امامان
دوازده‌گانة شيعيان ياد شده است. در اين كتاب، غيبت امام زمان(ع) با دو دليل اثبات
گشته و بيان شده است كه برخي شهرهاي مغرب زمين در اختيار اوست. آثار احمدي، برخلاف
آنچه برخي مانند خانبابا مشار گمان برده‌اند، تاكنون به چاپ نرسيده است. كهن‌ترين
نسخة خطي آن كه برخي با احتمالي ضعيف، آن را به خطّ مؤلف انگاشته‌اند، مورخ
924ق/1518م است كه در كتابخانة انجمن آسياي بنگال است. نسخه‌هاي خطي ديگر آن در اين
كتابخانه‌هاست: مركزي دانشگاه تهران، ملي (تهران)، آيت‌الله مرعشي (قم)، سلطنتي
(سابق)، شوراي ملي (سابق)، شخصي اسماعيل آموزگار (مشهد)، شخصي سيدجلال‌الدين محدث
ارموي (تهران) و رنينگتون (آلمان). هنگامي كه مؤلف دست به كار نگارش كتاب شده،
پايگاهي بي‌طرفانه برگزيده و از برادران مسلمان خود به احترام ياد كرده و در سخن
گفتن از رجال صدر اسلام همواره جملة «رضي‌الله عنه» را افزوده است، ولي در نسخه‌هاي
ديگر كه در اوايل سدة 11ق/17م كتابت شده است، نسخه‌نويسان بي‌پروايي ويژه‌اي نشان
داده‌آند و اين برخلاف وصيت مؤلف است كه از فضلاي زمان مي‌خواهد اگر سهوي در اثر او
ببينند، آن را چنان اصلاح كنند كه «رابطة عناد و شايبة تعصيب و فساد» از آن پديد
نيايد.
مآخذ: آقابزرگ، الذريعه، 1/6؛ آموزگار، اسماعيل، «آثار احمدي»، نامة آستان قدس، س
7، شم 2 (فروردين 1346ش)، ص 81 ـ90؛ ايت‌الله مرعشي، فهرست خطي، 1/293ـ294؛ سلطنتي
(سابق)، فهرست خطي ديني، ص 1ـ2؛ شوراي ملي (سابق)، فهرست خطي، 6/222؛ كتابخانة
مركزي، فهرست خطي، 2/470ـ471؛ كتابخانة ملي، فهرست خطي، 1/274، 6/3ـ4؛ مشار،
خانبابا، فهرست چاپي فارسي، 1/34.
بخش معارف اسلامي
