هم اكنون دومين گروه دانشجويان كارشناسي ارشد رشته علوم قرآني و حديث دانشگاه علوم اسلامي رضوي در آستانه فارغالتحصيل شدن هستند. در مجموع براي دو دوره دانشجويان ورودي سالهاي 77، 76، چهل عنوان رساله پاياني به تصويب رسيده است كه بيست رساله آن پايان يافته و دفاع شده است و حدود بيست رساله ديگر در شرف اتمام و دفاع است. اينك در اولين شماره ويژه نامه علوم قرآني و حديث، پنج پايان نامه را در قالب طرح چكيده بحث و بقيه را در قالب كلي معرفي مينماييم؛ اميد آن كه براي خوانندگان عزيز سودمند باشد. ضمناً بقيه پاياننامهها را در شمارههاي بعدي ويژه علوم قرآن و حديث معرفي خواهيم كرد. دانشجو عنوان رساله استاد راهنما استاد مشاور
1
مهدي ابوذري بررسي قصص قرآن قصه حضرت ابراهيم حجة الاسلام آصفي دكتر ايرواني
2
علي اصغر با خدا ارزشهاي انساني اخلاقي درقرآن - حجة الاسلام مهدوي راد حجة الاسلام الهيخراساني
3
علي باقري انبياء در قرآن و عهدين دكتر مهدي زاده آيةالله معرفت
4
سيد مهدي جمال آبادي اصول مشترك اديان ابراهيمي در قرآن وعهدين آيةالله معرفت دكتر مهديزاده
5
ابوالقاسم حسن پور كمال انسان در قرآن آيةالله معرفت حجة الاسلام الهيخراساني
6
سيد جلال حسيني تفسير مشهدي (كنزالدقايق) روش او تفسيري آيةالله معرفت دكتر ايرواني
7
حسن خرقاني هماهنگي و تناسب در ساختار قرآن آيةالله معرفت دكتر ايرواني
8
محمد داريني هدايت و مباني آن در قرآن حجة الاسلام مهدوي راد آيةالله معرفت
9
علي اكبر رستمي روش شناسي تفسير معصومان عليهمالسّلام آيةالله معرفت حجةالاسلام الهي خراساني
10
محمد ابراهيم روشن ضمير نقد و بررسي ديدگاههاي مستشرقين پيرامون و حياتي بودن قرآن آيةالله معرفت حجة الاسلام مهدوي راد
11
سيد علي سجاديزاده در جستجوي كتاب علي عليه السلام حجة الاسلام شانهچي حجةالاسلام الهي خراساني
12
محمدعلي بازوبندي روش شناسي و فقه الحديثي فيض در وافي حجة الاسلام مهدوي راد آيةالله معرفت
13
محمد كاظم توحيدي زاده پاسخهاي قرآن به پرسشهاي عقل و فطرت انسان حجة الاسلام مهدوي راد دكتر ايرواني
14
علي جلائيان اكبرنيا مباني تشيع در قرآن بروايت علامه حلي رحمه الله در نهج الحق آيةالله واعظ زاده حجة الاسلام مهدوي راد
15
سيدزوار حسين شاه نقوي بررسي و نقد مباني آراءتفسيري سرسيداحمدخان آيةالله معرفت دكتر مهديزاده
16
رضا حق پناه وحي از ديدگاه قرآن و سنت دكتر ايرواني حجةالاسلام فرزانه
17
سيد علي دلبري مباني شيخ طوسي در رفع تعارض اخبار با عنايت به استبصار آيةالله معرفت آيةالله واعظزاده
18
سيد عقيل حيدر زيدي قسم در قرآن حجةالاسلام مهدوي راد آيةالله معرفت
افراسياب محمدي فيروز خاتميت و جامعيت اسلام از ديدگاه قرآن آيةالله معرفت حجة الاسلام مهدوي راد
31
مصطفي محمودي صاحبي بررسي نقش سياق در تفسير الميزان حجة الاسلام مهدوي راد دكتر رضائي كرماني
32
سيدمحمود مرويان حسيني نيازهاي انسان از ديدگاه قرآن كريم آيةالله معرفت حجة الاسلام شانهچي
33
غلامحسين مريچگاني بررسي مقايسهاي تطبيقي بين دو كتاب التفسير و المفسرون از ذهبي و معرفت دكتر ايرواني دكتر رضايي كرماني
34
علي اكبر ناصحيان علوم قرآن در احاديث معصومين عليهمالسّلام آيةالله معرفت دكتر ايرواني
35
محمد نوروزي آفات و آسيبهاي رفتاري انسان از نگاه قرآن آيةالله معرفت حجة الاسلام مهدوي راد
36
ابوذر كريمي اعتدال در قرآن و حديث حجةالاسلام مهدوي راد دكتر مهديزاده
چكيده چند پايان نامه
«در جستجوي كتاب علي عليهالسلام» سيد علي سجادي زاده موضوع پايان نامه «در جستجوي كتاب علي (ع)» ميباشد. اهميت اين پژوهش از آنجاست كه «كتاب علي (ع)» يكي از منابع علوم اهل بيت (ع) و استناد به آن فصلالخطاب مباحثات علمي شمرده ميشده است. جايگاه بحث تاريخ حديث است. اصطلاح «كتاب علي (ع)» تعبيري روايي است. از اين كتاب با تعابيري چون «جامعه»، «كتاب امير المؤمنين (ع)»، «كتاب رسول الله (ص)» و «صحيفه» در احاديث شيعه ياد شده است. متن آن سخنان پيامبر اسلام (ص) با املاي آن حضرت و «خط علي (ع)» در موضوعهايي چون: بيان حلال و حرام، آداب و اخلاق، باورها - تمام نيازمنديهاي بشر - ميباشد. رساله حاضر دربردارنده هشت فصل است:
1- تعريف «حديث» به عنوان گزارش كننده «سنّت» و تأثير آن در علوم اسلامي. 2- نقش علي (ع) در حفظ و نگارش حديث و بيان انگيزه آن امام. 3- نامها و ويژگيهاي «كتاب علي (ع)». 4- اهتمام امامان (ع) و سهم ايشان در حفظ ميراث علي (ع). 5- «كتاب علي (ع)» از ديدگاه محققان.
6- منابع حديثي موجود شيعه از قرن دوم تا چهاردهم هـ.ق كه از «كتاب علي (ع)» ياد كردهاند. 7- راويان «كتاب علي (ع)»، زيستنامه اجمالي و جايگاه هر يك در نقل حديث. 8- احاديث «كتاب علي (ع)» همراه با توضيح برخي احاديث،(مهمترين فصل).
«هدايت و مباني آن در قرآن»
محمد داريني موضوع رساله حاضر هدايت و مباني آن در قرآن ميباشد. اين رساله دربردارنده يك مقدمه و شش فصل است. مقدمه، فراگير سخني درباره شناخت حقيقت معرفت از ديدگاه مذاهب گوناگون حكمي، كلامي و عرفاني است و به اسباب شناخت و دامنه هدايت سخن رانده شده است. شناخت واژه هدايت از ديدگاه لغت شناسان، مفسران و دانشمندان اسلامي، معاني هدايت در قرآن و نيز نقش فطرت و رهنموني به سعادت و تبيين هدايت در طبيعت و ... از جمله مباحثي است كه در فصل اول مورد توجه قرار گرفته است. در فصل دوم به قلمرو هدايت و مراحل آن اشاره شده و در فصل سوم عوامل و موانع هدايت شناسايي شده است. انتخاب راه از منظر قرآن، وحدت و كثرت صراط و هدايت الهي و ضلالت از ديدگاه آيات و روايات گسترهاي از ديگر فصلهاي اين رساله است. پرسشهاي مهمّي درباره هدايت و ضلالت مطرح است، كه بدان پاسخ داده شده است. از جمله آن كه هدايت و ضلالت امري واقعي است و صرفاً با اراده الهي تحقق مييابد. كه براي رفع تناقض ظاهري برخي آيات و روايات، بسياري از آنها بر هدايت تكويني حمل شده است، يا مربوط به مواردي است، كه زمينههاي گمراهي را خود افراد فراهم نمودهاند. پرسش ديگري مطرح شده، آن كه، درخواستهاي هدايت از سوي افراد هدايت شده - با وجود هدايتمندي اين افراد - به چه معناست؟ پاسخ آن كه، در حقيقت ايشان در خواست استمرار هدايت را از درگاه حق دارند. نگرشي به آيات شاخص و برجسته در موضوع هدايت و ضلالت با رويكردي به ديدگاههاي مفسّران سخن پايان اين رساله است.
«علوم قرآني در گفتار معصومين»
علي اكبر ناصحيان امامان اهل البيت (ع) براساس احاديث، مرجعِ امت و برترين عالمانِ دانش قرآن به شمار ميروند. حاصل گفتار آنان در مباحث: وحي، نزول قرآن، مكي و مدني، اسباب نزول، جمع قرآن،و قرائات چنين است: وحي پيام روشن و قاطع خداوند است، كه بيهيچ خطا و تغيير و تبديل، پيامبران الهي آن را دريافت ميدارند. قرآن كريم نخست،يكباره به بيتالمعمور در آسمان چهارم نازل گرديد، سپس از هنگام بعثت پيامبر (ع)، در 27 رجب تا پايان رسالت، به تدريج بر پيامبر (ع) نازل شد. 23 سوره قرآن مدني و بقيه سورهها مكي است. سبب نزول بخشي از قرآن افزون بر هدايتي عام، رخدادهاي نيك و بد، پاسخگويي پرسشها و شبهات بوده است. آگاهي از سبب نزول، وسيله فهم صحيحِ برخي از آيات ميباشد. سبب نزول، مخصص مفاد آيات نيست، بلكه مفاهيم قرآني فرازماني است. ترتيب آيات در سورهها طبق دستور پيامبر (ع) انجام گرفته است. شواهد عقلي و نقلي گويايي ترتيبِ سورهها و تأليف قرآن در عهد پيامبر (ع) است. قرآني كه علي (ع) پس از رحلت پيامبر (ع) جمعآوري نمود، همين قرآن مرسوم است، كه افزون بر نص كلام الله تفسير و تأويلِ كامل آيات را نيز دربردارد. قرآن كريم، داراي قرائت واحدي است، كه به تواتر از پيامبر (ع) نقل شده و در قرآنهاي مرسوم ثبت شده است؛ دليلي بر صحت و اعتبار ساير قرائات در درست نيست.
«بررسي مقايسهاي تطبيقي بين دو كتاب التفسير و المفسرون از ذهبي و معرفت»
غلامحسين مريچگاني تاريخ تفسير به تحول و تطور تفسر در ادوار تاريخي ميپردازد. دكتر محمدحسين ذهبي به نگارش كتابي در اين پهنه پرداخت و نام آن را التفسير و المفسرون گذارد. اين اثر از زمان تدوين (1976 م - 1397 هـ) به دليل نوآوري در پردازش، نظم و ساختار بديع و پيدايش آن در وقتي كه اثر شايسته و جامعي نبود، مطمح نظر قرار گرفت و پژوهشهاي بعدي، از آن تأثير پذيرفت و پايه تحقيقات قرآن پژوهان شد. صبغه اشعريگرايانه بر آن حكمفرماست. تفاسير را بر محور عقيدهها بررسي و آن كه اشعري باشد، پسنديده و جز آن نكوهيده است و از آن با عنوان «تفاسير گروههاي بدعتگزار» نام ميبرد. بيتوجهي به منابع مخالفان، تعصب و يكسونگري، پديداري تناقض در اظهارنظرها، حمله به گروههاي اسلامي بويژه اماميه، اتهام تحريف قرآن به شيعه، تأثيرپذيري از منابع اشعريها و ... از خصوصيات آن است. التفسير و المفسرون في ثوبه القشيب آيةالله محمد هادي معرفت نيز نوشتهاي است در تاريخ تفسير كه به هدف تشريح دورهاي تفسيري و روشن كردن پارهاي از حقايق تاريخي از جمله نقش اهل بيت (ع) و ديدگاههاي شيعيان به اين مهم پرداخت. غناي منبع، جامع نگري، پرهيز از تعصب، نقد آراي ديگران، يادآوري گزارههاي كلامي و حكومتي، بسط و گستردگي مباحث،تقسيمبنديهاي زيبا و بديع و ... از برجستگيهاي آن است. ازديگر سوي، برخي اشكالات چاپي، ويرايش و سجاوندي، رعايت نكردن نظم منطقي، زيادهروي در ياكرد نمونهها، پيدايي تناقض در برخي مباحث، نبود برخي فهرستهاي بايسته و ... از كاستيهاي آن بشمار ميآيد.
«وحي از ديدگاه علامه طباطبايي رحمةالله»
ميرزا عليزاده يكي از مشكلات عصر ما در فهم وحي و پيام آن، نگرشهاي مادّيگرايانه و تفسيرهاي پوزيتيويستي و تحصّلگرايانه از اين پديدهي فراسويي است. آفتي كه در درازناي تاريخ، كتب انبياي پيشين را از هويّت و حجّيّت ساقط كرد. ديگر آن كه هر چند وحي به عنوان پديدهاي ماورايي پذيرفته ميشود ليكن براي برنمودن آموزههاي آن از ابزارها و شيوههاي نابهنجار يا بهنجار امّا ناقص و گزينشي استفاده ميشود. در همه اين موارد و مانند آن، فرآيند فهم وحي، به لحاظ ناكارآمدي، دچار كاستي و مآلاً برآيند پيامگيري، ستَرون است. براي رهايي از گزند اين كاستيها و مانند آن بايد راهي مطمئن به سوي فهم قرآن گرامي، به عنوان تنها كتاب آسماني مصون از تحريف، برنهاده شود كه در آن اوّلاً عقل، به سبب درگيري با ديگر قواي مزاحم (وهم، شهوت و غضب)،تنها راه درك و تأمين نيازهاي بشر نباشد؛ ثانياً وحي پديدهاي ماورايي و مقدّس تلقّي شود كه به ياري عقل ميتواند سعادت دنيا و آخرت انسان را تأمين كند؛ ثالثاً جستارهاي قرآني را بر بنياديترين مسأله اين حوزه يعني وحيشناسي برنهد و در آن»، مسايلي مانند چيستي وحي، چند و چون فرويش آن، ويژگيهاي شخصيّتي پيامبر (ص) در برخورداري از وحي اعتقاد به خاتميّت وحي ونبّوت ديگر مسايل همسان كاويده شود. رابعاً پژوهشهاي عالمان جامعنگر و جامعگرا درحوزهي قرآن پژوهي، منبعي پربار براي يافتن پاسخ نيازهاي معرفتي انسانهاي حقجو بداند.