ديه كه خود كتابى از كتابهاى مفصل و مشروح فقهى را تشكيل مى دهد, داراى ابواب و فصول متعددى است كه درباره جزئيات بدن انسان صحبت مى كند و با بررسى همه جانبه بدن انسان براى هر قسمت حكمى دارد. از صدر اسلام براى كسب فيض و تعليم و تعلم, از زمان پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين احكام الهى مورد بحث و بررسى قرار مى گرفت و پيامبر اسلام(ص) با بيان احكام و ائمه دين با تفسير و تجزيه و تحليل آن, صحابه و ديگر ياران را بر آن داشت كه سؤالهايى از ديه داشته باشند و جوابهاى مفصلى كه از ناحيه آنها داده مى شد ثبت و درج شده و به صورت روايت و احاديث مختلفى نقل شده و در دست مى باشد. علماى بزرگ دين نيز در همه قرون و اعصار در حوزه هاى علميه از آن مفصلاً بحث نموده اند و كتابهاى زيادى پيرامون ديه نوشته اند, از جمله محقق حلى در شرايع و شهيد اول و شهيد ثانى در لمعه و شرح آن و صاحب جواهر در جواهر الكلام و امام(ره) در تحرير الوسيله پيرامون آن بحث كرده اند .براى اينكه تعريف ديه دقيقاً روشن شود, چند تعريف از كتابهاى فقهى ياد شده ذكر مى كنيم: ديات جمع ديه است, وقتى گفته مى شود: (وَدَّيْتُ الْقَتيلَ(1); پرداختم ديه او را) يعنى, خونبهاى انسان كشته شده را پرداختم .صاحب جواهر(ره) مى گويد: ديه در اصل از اَلْوَدْى به معناى پرداختن ديه گرفته شده كه با تغيير و تحول صرفى به ديه تبديل شده است; ايشان هم ديه را همان خونبهاى انسان كشته شده معنا مى كند(1) .حضرت امام(ره) مى فرمايد: (وَهِيَ الْمالُ الْواجب بالجَنايَةِ عَلَى الْحُرِّ في النَّفْسِ اَوْ ما دُونَها سَواء كانَ مُقَدَّراً اَوْلا(1); ديه مالى است كه با انجام جنايت بر انسان آزاد و حرّ در نفس و كمتر از آن لازم مى شود, خواه مقدر باشد يا نه كه به صورت اَرْش تعيين مى شود. .با توجّه به تعريفهاى ذكر شده, در لمعه و جواهر كه ديه را همان خونبها معنا كردند, ولى در مورد ديه اعضا و جوارح, چيزى ذكر نكردند, گرچه از كل, جزء فهميده مى شود; يعنى, وقتى ديه قتل داده مى شود, ديه اعضا هم يقيناً لازم است پرداخت شود .امام(ره) توضيح دقيقترى دارد و مى فرمايد: ديه مالى است به ازاى جنايت بر انسان در نفس و كمتر از آن كه ديه اعضا و جوارح را هم شامل مى شود و اين تعريف, جامع افراد و مانع اغيار است و بهترين تعريفهاست(1); با توجه به تعريفهاى فوق, مشخص شد كه ديه همان خونبهاست و مالى است كه در برابر جنايت پرداخت مى شود و در متون فقهى جايگاه خاص خودش را دارد كه بايد مفصلاً مورد بحث قرار گيرد .
لطفا منتظر باشید ...
