موضوعاتي كه با حرف (ذ. ر) آغاز مي شود.

ذكر د- دعا ذلت و خوارى مسلمين ح 57 ذلت جاهلى و بعثت پيامبر صلى الله عليه و آله ح 57 روابط اجتماعى روزه و روزه دارى.

روابط اجتماعى

كيفيت رابطه با مردم و خانواده

معيار و ميزان سنجش ارزشمندى انسان از ديدگاه حضرت زهرا عليهاالسلام، روابط شايسته با مردم، و خانواده است كه فرمود.

حديث 84 قالت: خياركم الينكم مناكبة و اكرمهم لنسائهم (بهترين شما كسانى است كه در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر است و ارزشمندترين مردم كسانى هستند كه با همسرانشان مهربان و بخشنده اند) [ دلال الامامه و كنز العمال ج 7 ص 225 و تاريخ بغداد ج 12 ص 50. ]

زن و زندگى اجتماعى

در اين موضوع رجوع شود به موضوعات ز- زن و زندگى اجتماعى، حديث 87، ز- زن و آرايش، حديث 96 و 97.

روابط سياسى اجتماعى

در اين موضوع رجوع شود به موضوعات خ- خطبه هاى حضرت زهرا عليهاالسلام، د- دفاع، الف- اخلاق اجتماعى.

روزه

شرائط روزه دارى

حضرت زهرا عليهاالسلام درباره ى شرايط روزه دارى فرمود:

حديث 85 قالت: ما يصنع الصائم بصيامه اذا لم يصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه (اگر روزه، زبان و گوش و چشم و دست و پاى روزه دار را از ارتكاب اعمال ناپسند دور نكند، روزه را مى خواهد چه كند (و به چه دردش مى خورد؟) [ مستدرك الوسائل ج 7 ص 366 و كتاب عوالم ج 11 ص 625 و دلائل الامامة ص 7. ]

روزه ى نذرى (روزه ى شكرگزارى)

و قتى امام حسن و امام حسين عليهماالسلام مريض شدند، حضرت زهرا عليهاالسلام آن دو بزرگوار را در آغوش گرفت و نزد پيامبر صلى الله عليه و آله برد و فرمود:

حديث 86 قالت: ان برى ء ولداى مما بهما صمت لله ثلاثة ايام شك را (اگر فرزندانم شفا يابند، سه روز براى خدا جهت شكرگزارى روزه خواهم گرفت) [ بحارالانوار ج 35 ص 245 و كشف الغمة ص 49 و ينابيع المودة ص 493. ]

موضوعاتي كه با حرف (ز) آغاز مي شود.

زن و زندگى

آئين زندگى

زن و كار

زن و زينت و آرايش .

زن و زندگى اجتماعى

در اين موضوع رجوع شود به موضوع ح- حجاب.

آن چه براى زنان نيكو است

امام على عليه السلام مى فرمايد: خدمت پيامبر گرامى اسلام بوديم، آن حضرت پرسيد: چه چيزى براى زنان نيكو و رواست؟ حضرت فاطمه عليهاالسلام پاسخ داد:

حديث 87 قالت: خير للنساء ان لا يرين الرجال و لا يراهن الرجال (آن چه براى زنان نيكو است، اينكه، «بدون ضرورت» مردان نامحرم را نبينند و نامحرمان نيز او را ننگرند) [ كشف الغمه ج 2 ص 23 و مكارم الاخلاق ص 267 ج 1 و بحارالانوار ج 101 ص 36. ]

ساده زيستى و كار روزانه فاطمه

روزى پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله وارد منزل فاطمه عليهاالسلام شد، دخترش را ديد كه روى زمين نشسته، با يك دست فرزندش را در آغوش گرفته شير مى دهد، و با دست ديگر با آسياب دستى گندمها را آرد مى كند، اشكك در چشمان رسول خدا صلى الله عليه و آله حلقه زد و فرمود:

«يا بنتاه تعجلى مرارة الدنيا بحلاوة الاخرة» (دخترم! تلخى ها و مشكلات دنيا را به ياد شيرينى و سعادت بهشت بر خود گوارا ساز) حضرت فاطمه عليهاالسلام در جواب پدر فرمود: .

حديث 88 قالت: يا رسول الله، الحمد لله على نعمائه و الشكر لله على آلائه (اى رسول خدا! حمد و شكر و سپاس سزاوار خداست، در برابر نعمتهاى بيكرانه ى او) [ بحارالانوار ج 43 ص 86 و مناقب ابن شهر آشوب ج 3 ص 342. ]

ساده پوشى

سادگى در لباس

سلمان فارسى مى گويد: روزى حضرت فاطمه عليهاالسلام را ديدم كه چادرى وصله دار و ساده بر سر داشت.

در شگفتى ماندم و گفتم عجبا! دختران پادشاهان ايران و قيصر روم بر كرسيهاى طلايى مى نشينند و پارچه هاى زربفت به تن مى كنند، وه كه اين دختر رسول خداست! نه چادرهاى گران قيمت بر سر دارد و نه لباسهاى زيبا!!

فاطمه عليهاالسلام پاسخ داد:

حديث 89 قالت: يا سلمان! ان الله ذخر لنا الثياب و الكراسى ليوم آخر (اى سلمان! خداوند بزرگ، لباسهاى زينتى و تختهاى طلائى را براى ما در روز قيامت ذخيره كرده است) [ بحار ج 8 ص 303 حديث 61. ] حضرت زهرا عليهاالسلام سپس به خدمت پدر رفت و شگفتى سلمان را مطرح فرمود:

حديث 90 قالت: يا رسول الله! ان سلمان تعجب من لباسى فوالذى بعثك بالحق مالى و لعلى منذ خمس سنين الا مسك كبش نعلف عليها بالنهار بعيرنا و اذا كان الليل افترشناه و ان مرفقتنا لمن ادم حشوها ليف (اى رسول خدا! سلمان از سادگى لباس من تعجب نمود، سوگند به خدائى كه تو را مبعوث فرمود، مدت پنج سال است فرش خانه ى ما پوست گوسفندى است كه روزها بر روى آن شترمان علف مى خورد و شب ها بر روى آن مى خوابيم و بالش ما چرمى است كه از ليف خرما پر شده است). [ بحارالانوار ج 8 ص 303 و كوكب الدرى ج 1 ص 175 و تفسير برهان ج 2 ص 346. ]

لحظه اى كه زن به خدا نزديك تر است

پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله از ياران خود پرسيد:

در كدام لحظه، زن به خدا نزديكتر است؟ پاسخ مناسبى مطرح نشد، تا اينكه حضرت زهرا عليهاالسلام سئوال پدر را شنيد و پاسخ داد:

حديث 91 قالت فاطمه عليهاالسلام: ادنى ما تكون من ربها ان تلزم قعر بيتها (آن لحظه اى كه زن در خانه ى خود مى ماند «و به امور زندگى و تربيت فرزند مى پردازد» به خدا نزديكتر است.) [ بحارالانوار ج 43 ص 92 و نوادر راوندى ص 14. ]

زن و آيين زندگى

در اين موضوع رجوع شود به موضوعات آ- آيين همسردارى، ز- زن و زندگى اجتماعى، م- مشكلات اقتصادى، م- مبارزه، ح- حجاب و پوشش، ز- زن و كار، الف- اخلاق، د- دفاع و مبارزه.

زن و كار

زن و كار روزانه

ام سلمه از امام على عليه السلام نقل مى كند:

روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد منزل ما شد و از اوضاع و احوال زندگى خانوادگى ما پرسيد:

حضرت زهرا عليهاالسلام پاسخ داد:

حديث 92 قالت: يا رسول الله لقد مجلت يداى من الرحى اطحن مرة و اعجن مرة (اى رسول خدا! دستان من با كار كردن با آسياب سنگى تاول زده و زخم شده است، زيرا گاهى گندم آرد مى كنم و زمانى آرد را خمير مى سازم.) [ احقاق الحق ج 10 ص 266 و ذخائر العقبى ص 105 و كتاب عوالم ج 11 ص 587. ]

هماهنگى زن و شوهر در كار منزل

حضرت زهرا عليهاالسلام چون ديگر زنان جامعه كار مى كرد، گندم را با آسياب دستى آرد مى نمود، نان مى پخت، كار روزانه را انجام مى داد، به بچه دارى و تربيت كودك توجه كامل داشت، تا آنكه هر دو دست آن يگانه ى روزگار زخم شد. ناچار خدمت پدر رفت و فرمود:

حديث 93 فقالت: قد مجلت يداى من الرحى، ليلتى جميعا ادير الرحى حتى اصبح، و ابوالحسن يحمل حسنا و حسينا (يا رسول الله صلى الله عليه و آله! هر دو دستم به علت آرد كردن گندم با آسياب دستى ورم كرده و زخم شده است، ديشب را تا به صبح به آرد كردن گندم مشغول بودم و ابوالحسن، فرزندانم، حسن و حسين عليهماالسلام را نگهدارى مى كرد.) [ كنز العمال ج 15 ص 507 و بحارالانوار ج 43 ص 134 و 84 و 85. ]

تقسيم كار در خانواده

فاطمه عليهاالسلام در زندگى پر بار خويش، به كار و انجام وظايف خانوادگى و تربيتى توجه كامل داشت، نه تنها كار مى كرد، و نيازمنديهاى خانواده را بر طرف مى ساخت، بلكه به تقسيم كار در خانواده و تحقق عدالت در محيط كوچك خانه و خانواده نيز اهميت مى داد.

كارهاى خانه و خانواده را بين خود و اميرالمؤمنين على عليه السلام، و كار روزانه ى داخل منزل را نيز بين خود و خدمتكارش فضة، بگونه اى مساوى تقسيم مى كرد.

سلمان فارسى مى گويد: فاطمه ى زهرا عليهاالسلام را ديدم كه با دستان مبارك و با آسياب دستى گندم را آرد مى كند، جلو رفته پس از سلام، گفتم:

اى دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله! خود را به زحمت مينداز، در كنار شما خدمتكار منزلتان فضة ايستاده است كار منزل را به ايشان واگذار!!

حضرت زهرا عليهاالسلام پاسخ داد:

حديث 94 قالت: اوصانى رسول الهل ان تكون الخدمة لها يوما ولى يوما فكان امس يوم خدمتها و اليوم يوم خدمتى (رسول خدا صلى الله عليه و آله به من سفارش فرمود كه كارهاى خانه را با فضه تقسيم كنم، يك روز او كار كند و روز ديگر من، ديروز نوبت او بود و امروز نوبت من است.) [ دلائل الامامة ص 49 و كتاب عوالم ج 11 ص 205. ]

تقسيم كار با همسر

يكى از عوامل شادابى و تكامل خانوادها، تعيين حدود مسئووليت افراد در خانواده است.

با تقسيم كار، عدالت اجتماعى در محيط كوچك خانواده سعادت مى آفريند، و زن را از دخالت در امورى كه سزاوار نيست باز مى دارد امام باقر عليه السلام فرمود:

حضرت فاطمه عليهاالسلام كارهاى منزل را با حضرت على عليه السلام اينگونه تقسيم كرد كه:

خمير كردن آرد، و نان پختن، و تميز كردن و جارو زدن خانه، به عهده ى فاطمه باشد و كارهاى بيرون منزل از قبيل، جمع آورى هيزم، و تهيه مواد اوليه ى غذايى را بر عهده ى على عليه السلام باشد.

امام صادق عليه السلام فرمود:

اين تقسيم كار، با رهنمود رسول خدا صلى الله عليه و آله انجام گرفت.

آنگاه كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كارهاى داخل منزل را فاطمه عليهاالسلام، و كارهاى بيرون منزل را على عليه السلام، انجام دهد، حضرت زهرا عليهاالسلام با خوشحالى فرمود:

حديث 95 قالت: فلا يعلم ما داخلنى من السرور الا الله باكفائى رسول الله تحمل رقاب الرجال (جز خدا كسى نمى داند كه از اين تقسيم كار تا چه اندازه خوشحال شدم، زيرا رسول خدا مرا از انجام كارهايى كه مربوط به مردان است، بازداشت.) [ مستدرك الوسائل ج 13 ص 48 و بحارالانوار ج 43 ص 81 و 31. ]

زن و زينت و آرايش

عطر و زينت در نماز

در اسلام، به آرايش و عطر زدن، و استفاده از بوهاى خوش، براى شوهر و محارم، يا در منزل، و يا در حالت عبادت و نيايش، سفارش شده و نوعى عبادت است. آنچه نهى شده و سفارش به احتياط كرده اند، استفاده از عطر و آرايش براى نامحرمان يا در روابط اجتماعى است، كه عامل فساد مى شود و حرام است.

در اين باره توجه به سفارش حضرت زهرا عليهاالسلام در لحظه هاى واپسين زندگى ضرورى است كه پس از وضوء گرفتن به «اسماء بنت عميس» فرمود:

حديث 96 قالت: هاتى طيبى الذى اتطيب به و هاتى ثيابى التى اصلى فيها، اجلسى عند راسى فاذا جاء وقت الصلوة فاقيمينى فان قمت و الا فارسلى الى على عليه السلام (اى اسماء! عطر مرا، همان عطرى كه هميشه مى زنم، و پيراهنى را كه هميشه با آن نماز مى گزارم بياور و بر بالينم بنشين، هرگاه وقت نماز شد مرا از خواب بيدار كن، اگر بيدار شدم كه نماز مى گزارم و اگر بيدار نشدم، كسى را به دنبال على عليه السلام بفرست تا بيايد.) [ كشف الغمه ج 2 ص 62. ]

استفاده ى دائمى از بوى خوش

ام سلمه مى گويد: از حضرت زهرا عليهاالسلام پرسيدم كه آيا عطر و بوى خوش ذخيره كرده اى؟ فرمود: آرى. رفت و شيشه ى عطرى آورد، و مقدارى در كف دست من ريخت، بوى خوشى داشت كه هرگز نبوئيده بودم.

گفتم: اين عطر خوشبو را از كجا تهيه كرده اى؟ فرمود:

حديث 97 قالت: هو عنبر يسقط من اجنحة جبرئيل (اين عطر، مشكى است كه از بال و پر جبرئيل فرو ريخته است). [ بحارالانوار ج 43 ص 95 و 114 و امالى ص 42 مجلس ثانى. ]