الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ - تفسیر نور سوره حمد نسخه متنی

الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

ترجمه

سپاس و ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است.

نكته ها

ربّ به كسى گفته مى شود كه هم مالك وصاحب چيزى است و هم در رشدو پرورش آن نقش دارد. خداوند هم صاحب حقيقى عالم است و هم مدبّر و پروردگار آن. پس همه هستى حركت تكاملى دارد و در مسيرى كه خداوند معيّن كرده، هدايت مى شود.

علاوه بر سوره حمد، چهار سوره ى انعام، كهف، سبأ وفاطر نيز با جمله الحمدللّه آغاز گرديده، ولى فقط در سوره حمد بعد از آن ربّ العالمين آمده است.

مفهوم حمد، تركيبى از مفهوم مدح و شكر است. انسان در برابر جمال و كمال و زيبايى، زبان به ستايش و در برابر نعمت و خدمت واحسان ديگران، زبان به تشكّر مى گشايد. خداوند متعال به خاطر كمال و جمالش، شايسته ى ستايش وبه خاطر احسان ها و نعمت هايش، لايق شكرگزارى است.

الحمدللّه بهترين نوع تشكّر از خداوند است. هر كس در هرجا، با هر زبانى، هرگونه ستايشى از هر كمال و زيبايى دارد، در حقيقت سرچشمه ى آن را ستايش مى كند. البتّه حمد خداوند منافات با سپاسگزارى از مخلوق ندارد، به شرط آنكه به امر خدا و در خط و مسير او باشد.

خداوند مسير رشد و تربيت همه را تعيين نموده است: ربّنا الّذى اعطى كل شيى ء خلقه ثمّ هدى (21) پرودگار ما همه ى موجودات را نعمت وجود بخشيده و سپس به راه كمالش هدايت نموده است. او به زنبور عسل ياد داده كه از چه گياهى بمكد و به مورچه آموخته است كه چگونه قوت زمستانى خود را ذخيره كند و بدن انسان را چنان آفريده كه هر گاه كمبود خون پيدا كرد، خون سازى نمايد. چنين خداوندى، شايسته حمد وسپاسگزارى است.

خداوند، پروردگار همه ى آفريده هاست. و هو ربّ كلّ شى (22) آنچه در آسمان ها و زمين و ميان آنهاست، پروردگارشان اوست. ربّ السّموات والارض و مابينهم (23) حضرت على عليه السلام مى فرمايد: من الجمادات والحيوانات يعنى او پروردگار جاندار و بى جان است . له الخلق والامر تبارك اللّه ربّ العالمين هم آفرينش از اوست و هم اداره ى آن، و او پرورش دهنده ى همه است.

مراد از عالَمين يا فقط انسان ها هستند، مانند آيه 70 سوره حجر كه قوم لوط به حضرت لوط گفتند: أوَ لم ننهك عن العالمين آيا ما تو را از ملاقات با مردم نهى نكرديم؟ و يا مراد همه ى عوالم هستى است. عالَم به معناى مخلوقات و عالَمين به معناى تمام مخلوقات نيز استعمال شده است. از اين آيه فهميده مى شود كه تمام هستى يك پروردگار دارد كه اوست و آنچه در جاهليت و در ميان بعضى از ملّت ها اعتقاد داشتند كه براى هر نوع از پديده ها خدايى است و آن را مدّبر و ربّ النوع آن مى پنداشتند، باطل است.

پيام ها :

1- همه ستايش ها براى اوست. الحمدللَّه (24)

2- خداوند در تربيت و رشد هستى اجبارى ندارد. زيرا حمد براى كارهاى غير اجبارى است. الحمدللَّه

3- همه هستى زيباست و تدبير همه هستى نيكوست. زيرا حمد براى زيبايى و نيكويى است. الحمدللَّه

4- دليل ستايش ما، پروردگارى اوست. الحمدللَّه ربّ العالمين

5 - رابطه ى خداوند با مخلوقات، رابطه ى دائمى و تنگاتنگ است. ربّ العالمين (نقاش و بنّا هنر خود را عرضه مى كند و مى رود، ولى مربّى بايد هر لحظه نظارت داشته باشد.)

6- همه ى هستى، تحت تربيت خداوند يكتاست. ربّ العالمين

7- امكان رشد و تربيت، در همه ى موجودات وجود دارد. ربّ العالمين

8 - خداوند هم انسان ها را با راهنمايى انبيا تربيت مى كند، (تربيت تشريعى) و هم جمادات ونباتات وحيوانات را رشد وپرورش مى دهد. (تربيت تكوينى) ربّ العالمين

9- مؤمنان در آغاز كتاب (قرآن) با نيايش به درگاه خداوند متعال، الحمدللّه ربّ العالمين مى گويند و در پايان كار در بهشت نيز، همان شعار را مى دهند كه آخر دعويهم أن الحمدللّه ربّ العالمين (25)

21-طه، 50.
22-انعام، 164.
23-شعراء، 24.
24-الف ولام در الحمد به معناى تمام حمد و جنس ستايش است.
25-يونس، 10.