لطفا منتظر باشید ...
1- تعريف توبه[1]
توبه در لغت به معني بازگشت از گناه است. وقتي گفته مي‌شود فلاني توبه كرد، يعني از گناه خويش بازگشت.توبه گاهي به بنده نسبت داده مي‌شود، و گاهي ديگر به خداوند سبحان. وقتي توبه به بنده نسبت داده مي‌شود،[2] به معني بازگشت بنده است بسوي پروردگار خويش، از نافرماني و معصيت به طاعت، در حالي كه بنده پشيمان از كردار خويش است و از خدا چشمپوشي و بخشايش مي‌طلبد. اما توبه اگر به خدا نسبت داده شود،[3] به معني بازگشت خدا به بندة خويش است از عقوبت و كيفر، به آمرزش و لطف و تفضّل بر او، با قبول توبه‌اش و چشم پوشي از لغزش و خطايش.[4]در قرآن، توبه به هر دو معنا بسيار آمده است. از آن جمله است:أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.[5]يقيناً هرآن كس از شما كه از روي جهالت و ناداني بدي كند، سپس از گناه خويش بازگردد و اصلاح و جبران كند، پس بي‌ترديد خداوند آمرزنده و مهربان است.مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ.[6]آنكه توبه نكند، پس آنها يقيناً ظالمان و ستمكارانند.فَمَنْ تابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ.[7]پس هركه، پس از ستمي كه كرده است توبه كرد و كار خود را اصلاح كرد، پس يقيناً خدا بسوي او باز مي‌گردد. (با قبول توبه‌اش از عقوبت و كيفر او چشمپوشي مي‌كند)، بي‌ترديد خداوند آمرزنده و مهربان است.وَ اللَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ.[8]و خدا مي‌خواهد كه (با قبول توبة شما و چشمپوشي از كيفر شما و آمرزش و لطف خود) بسوي شما بازگردد.در مفردات راغب در معناي توبه مي‌خوانيم:[9]توبه به معناي ترك گناه است به زيباترين صورت، و آن رساترين صورت عذرخواهي است.عذرخواهي سه گونه است:يا آنكه مي‌گويد فلان كار را نكرده‌ام.يا مي‌گويد: آن كار را كرده‌ام ولي منظورم از آن كار چنين و چنان بوده است.و يا مي‌گويد: آن كار را كرده‌ام، ولي بد كرده‌ام و ديگر هرگز نخواهم كرد.و قِسم چهارمي براي آن نيست. و اين قِسم آخر همان «توبه» است. و «توبه» در زبان شرع عبارت است از: تركِ گناه به خاطر زشتيِ آن، و پشيماني بر آنچه (درگذشته) واقع شده و تصميم بر، تركِ بازگشت به آن گناه (در آينده)، و جبرانِ آن كارها كه قابل جبران است.و شيخ انصاري ـ رحمة الله عليه ـ توبه را اين گونه تعريف كرده است:[10]معناي توبه از نظر شرع بازگشت به صراط مستقيم الهي است پس از انحراف از آن.[1]. آنچه مرسوم است مقدّم داشتن تعريف موضوع هر علم بر مسائل آن است. امّا چون اين مجموعه با هدف خاصّ تربيتي تدوين شده است، مناسب ديديم كه پس از تبيين قلمرو دامنة توبه و بيان وجوب و فوريّت آن، به تعريف توبه بپردازيم.[2]. تابَ اِلَي الله: از نافرماني خدا به سوي او بازگشت. تائب: انسان توبه كار.[3]. تابَ الله عَلَيه: خداوند او را آمرزيد و با لطف و فضل خود بسوي او بازگشت. توّاب: از صفات خدا، بسيار توبه پذير.[4]. مراجعه كنيد به معجم وسيط، ج 1، مادة «توب» و المنجد مادة «تاب».[5]. سورة انعام، آيه54.[6]. سورة حُجُرات، آيه 11.[7]. سورة مائده، آيه 39.[8]. سورة نساء، آيه 27.[9]. مفردات راغب، مادة «توب»، ص 76.[10]. مكاسب شيخ انصاري ـ رحمة الله عليه ـ، ص 355.
