8- الواح و ده فرمان - آشنایی با ادیان بزرگ نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

آشنایی با ادیان بزرگ - نسخه متنی

حسین توفیقی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

8- الواح و ده فرمان

هنگامى كه سه ماه از خروج بنى اسرائيل از مصر
گذشته بود، حضرت موسى (ع ) ماءموريت يافت براى گفتگو با خداوند به
بالاى طور سينا (يعنى كوه سينا) برود. وى در آنجا دو لوح دريافت كرد كه
فرمانهاى خداوند بر آنها نقش بسته بود. قرآن كريم از « ابواح » به صيغه
جمع نام مى برد، (اعراف : 145). از جمله آن فرمانها ده حكم بسيار مهم
است كه به ده فرمان معروف شده است :

1. براى خود خدايى جز من
نگيرد؛

2. به بت سجده نكنيد؛

3. نام خدا را به باطل نبريد؛

4.
شنبه را گرامى بداريد؛

5. پدر و مادر را احترام كنيد؛

6. كسى را
به قتل نرسانيد؛

7. زنا نكنيد؛

8. دورى نكنيد؛

9. بر همسايه
شهادت دروغ ندهيد؛

10. به اموال و ناموس همسايه طمع نورزيد.

پس
از آن ، تفصيلاتى درباره اين احكام در باب 21 به بعد سفر خروج آمده است
.

9- گوساله پرستى

تورات مى گويد وقتى بنى اسرائيل مشاهده كردند
حضرت موسى (ع ) در مراجعت از طور سينا تاءخير كرد، نزد حضرت هارون (ع )
رفتند و از او درخواست كردند تا براى آنان خدايانى بسازد و آن حضرت
موضوع را به حضرت موسى (ع ) اطلاع داد و خواست آنان را هلاك كند، اما
بر اثر شفاعت وى از آن صرف نظر كرد. حضرت موسى (ع ) آن دو لوح را
برداشت و به سوى بنى اسرائيل آمد. هنگامى كه وى كار زشت آنان را مشاهده
كرد، لوحها را بر زمين زد و به مؤ اخذه برادرش پرداخت و گوساله را
سوزاند و خرد كرد و آن را در آب ريخت و به بنى اسرائيل نوشاندو سپس امر
كرد شمشيرهاى خود را بردارند و به مدت نصف روز يكديگر را
بكشند.

قرآن مجيد داستان مذكور را تقريبا به همين وضع در موارد
مختلف نقل كرده است ، جز اينكه ساحت مقدس حضرت هارون (ع ) را از چنين
كار ناروايى پاك دانسته است (طه : 90). سازنده گوساله در قرآن كريم
فردى به نام سامرى است .

اهل كتاب به كلمه « سامرى » در قرآن
كريم اعتراض كرده و گفته اند چنين كسى وجود نداشته است ؛ زيرا سامرى به
شهر سامره در فلسطين منسوب است و آن شهر را پادشاهى به نام عمرى كه
سالها پس از حضرت موسى (ع ) مى زيسته ، ساخته است (كتاب اول پادشاهان
16:24).

مرحوم علامه بلاغى پاسخ داده است كه در بنى اسرائيل فردى به
نام شمرون بن يساكار بن يعقوب وجود داشته كه خاندان وى شمرونى ناميده
مى شود (پيدايش 46:13 و 26:24). شمرونى در تلفظ عربى سامرى شده است .
(20)

تورات مى گويد خداوند به حضرت
موسى (ع ) دستور داد وى دو لوح سنگى مانند لوحهاى خرد شده بتراشد تا
خداوند وصاياى مذكور را بر آنها بنويسد. قرآن كريم نيز به اين مطلب
اشاره كرده است (اعراف : 154).

10- تورات با تاريخ يهود

تورات واژه اى عبرى و به معناى قانون است ؛ زيرا
در كتاب تورات احكام و قوانين زيادى وجود دارد. نام ديگر تورات شريعت
است .

متخصصين كتاب مقدس تورات چهار منبع اساسى براى تورات
قائلند:

1. منبع الوهيمى E ؛

2. منبع يهوهى J ؛

3. منبع كاهنى
P ؛

4. منبع سفر تثنيه D (كه منبعى ويژه است ).

يكى از قديمى
ترين و معروفترين نقدهاى تورات و كتاب مقدس را دانشمند و فيلسوف هلندى
باروخ (بنديكت ) اسپينوزا 8 (1632-1677) در كتابى به نام رساله اى در
الهيات و سياست (به زبان لاتينى ) انجام داده است .

اسپينوزا در
كتاب خود با ذكر دليلهايى اثبات مى كند كه براى بررسى اعتبار كتاب مقدس
بايد به شواهد تاريخى و انتقادى آن پرداخت و متاءسف است كه پيشينيان
اين شناخت را متروك داشته اند و يا اگر چيزى در باب آن نگاشته اند از
دسترس ما به دور مانده است . وى مى افزايد اكنون ما در شرايطى زيست مى
كنيم كه مسائلى تعصب آميز به نام دين معروف شده است و مردم براى عقل در
اعتقادات خود سهمى قائل نيستند. از اين رو من با نوميدى نسبى پاى در
اين راه مى نهم و در نخستين گام به بررسى نويسندگان كتاب مقدس (و قبل
از همه به مؤ لف اسفار پنجگانه تورات ) مى پردازم :

تقريبا همه (اهل
كتاب ) معتقدند كه موسى تورات را تاءليف كرده است ، به گونه اى كه فرقه
فريسيان از يهود در تاءكيد بر اين عقيده ، مخالف آن را مرتد دانسته
اند. به همين دليل ابن عزرا كه دانشمندى نسبتا آزاد انديش بود، براى
اظهار نظر خويش در اين باب جراءت نكرد و تنها با اشاراتى مبهم ، اشتباه
بودن اين اعتقاد عمومى را متذكر شد. اما من بدون ترس و واهمه پرده
ابهام را از روى سخنان ابن عزرا برخواهم داشت و حقيقت را براى همه
آفتابى خواهم كرد.(21)

11- عهد عتيق

عهد عتيق نامى است كه مسيحيان در مقابل عهد جديد
به كتاب يهوديان داده اند. مسيحيان به هر دو عهد عقيده دارند. عهد عتيق
به زبان عبرى و اندكى از آن به زبان كلدانى نوشته شده است . اين دو
زبان مانند عربى از زبانهاى سامى هستند. كتاب تورات در آغاز عهد عتيق
قرار دارد.

همچنين نسخه اى از عهد عتيق به زبان يونانى وجود دارد كه
از روى نسخه عبرى ترجمه شده و آن را ترجمه سبعينيه (يا ترجمه هفتاد) مى
نامند. گفته مى شود اين ترجمه حدود سال 258 ق .م . به امر بطلميوس
فيلادلفوس پادشاه مصر، توسط 72 تن انجام گرفته است . اين نسخه
تفاوتهايى با اصل عبرى دارد و از همه مهمتر آنكه بخشها اپوكريفا 8 يعنى
پوشيده ، نام دارد و از قديم الايام مورد شك بوده است ، اما مسيحيان
معمولا آن را مى پذيرفته اند. حدود پنج قرن پيش ، در جريان نهضت اصلاح
دين ، اعتبار اين قسمتها مورد سوءظن جدى مسيحيان پروتستان واقع شد. پس
از مدتى ، به سال 1826 جمعيت بريتانيايى و جمعيت آمريكايى طبع و نشر
كتاب مقدس به طور رسمى آنها را از كتاب مقدس كردند. كليساهاى كاتوليك
و ارتدوكس با اين عمل مخالفند و قسمتهاى مذكور را بخشى از عهد عتيق مى
شمارند.

اينك سخنى پيرامون ارجاع به كتاب مقدس : همه ما با شيوه
ارجاع به قرآن كريم آشنا هستيم و مى دانيم به جاى ذكر صفحه از نام سوره
و شماره آيه استفاده مى شود. پرهيز از ذكر صفحه در صدها كتاب باستانى و
مشهور معمول است ، مانند آثار افلاطون ، ارسطو، هومر، هرودت ، شكسپير و
غيره . براى ارجاع به اين آثار تمهيدهايى انديشيده اند و ابواب و فصول
و شماره هايى ساخته اند تا ارجاع به چاپهاى خاصى محدود نشود و براى همه
كارساز باشد.

هنگام ارجاع به كتاب مقدس ، نخست نام كتاب ، آنگاه
شماره باب و سرانجام شماره فقرات ذكر مى شوند؛ مثلا « پيدايش 1:27 » يعنى
سفر پيدايش ، باب 1، بند 27.

عهد عتيق 39 كتاب دارد كه از نظر موضوع
به سه بخش تقسيم مى شوند:

1. تورات و بخش تاريخى عهد عتيق ؛

2.
حكمت ، مناجات و شعر؛

3. پيشگوييهاى
انبيا.

1-11- بخش تاريخى عهد عتيق

بخش تاريخى عهد عتيق با تورات و تورات با سفر
پيدايش آغاز مى شود. آفرينش جهان ، آدم و حوا و خوردن معرفت نيك و بد
همچنين اخراج آنان از باغ عدن ، داستان فرزندان آدم ، طوفان نوح ،
حوادث مربوط به حضرت ابراهيم ، اسماعيل ، اسحاق ، يعقوب و يوسف در اين
سفر آمده است . چهار سفر بعدى سيره حضرت موسى (ع ) و تاريخ بنى اسرائيل
را شرح مى دهد. اين سيره تولد، بعثت ، هجرت (خروج از مصر در حدود 1290
ق .م .)، تشكيل حكومت و رحلت آن حضرت را در بردارد. مقدار زيادى از
احكام و قوانين ، ضمن عباراتى منسوب به وحى ، در اين چهار سفر وجود
دارد. به عقيده يهوديان و مسيحيان ، مؤ لف اسفار پنجگانه تورات حضرت
موسى (ع ) است . تاريخ بنى اسرائيل از زمان حضرت يوشع (ع ) به بعد در
دوازده كتاب بعدى ادامه مى يابد.

اين بخش مشتمل بر 17 كتاب است
:

1. سفر پيدايش (آفرينش جهان ، داستانهاى حضرت آدم ، نوح ، ابراهيم
، اسماعيل ، اسحاق ، يعقوب و يوسف )؛

2. سفر خروج (تولد و بعثت حضرت
موسى ، خروج بنى اسرائيل از مصر به سينا و احكام )؛

3. سفر لاويان
(احكام كاهنان يعنى روحانيون يهودى كه از نسل هارون و از خاندان لاوى
هستند)؛

4. سفر اعداد (آمار بنى اسرائيل در عصر حضرت موسى ، شريعت و
تاريخ ايشان )؛

5. سفر تثنيه (تكرار احكامى كه در اسفار پيشين آمده
است و تاريخ بنى اسرائيل تا رحلت حضرت موسى )؛

مجموع اين پنج سفر
تورات خوانده مى شود.

6. صحيفه يوشع (تاريخ و سيره يوشع بن نوح
جانشين حضرت موسى )؛

7. سفر داوران (تاريخ قاضيان بنى اسرائيل ، قبل
از نصب پادشاهان )؛

8. كتاب روت (شرح حال زنى به نام روت ، از جدات
حضرت داوود)؛

9. كتاب اول سموئيل (تاريخ سموئيل نبى و تعيين شائول -
يعنى طالوت - به سلطنت )؛

10. كتاب دوم سموئيل (پادشاهى حضرت
داوود)؛

11. كتاب اول پادشاهان (ادامه پادشاهى داوود و پادشاهى حضرت
سليمان و جانشينان او)؛

12. كتاب دوم پادشاهان (ادامه تاريخ
پادشاهان بنى اسرائيل تا حمله بخت نصر و جلاى بابل )؛

13. كتاب اول
تواريخ ايام (نسب نامه بنى اسرائيل و تكرار تاريخ ايشان تا وفات
داوود)؛

14. كتاب دوم تواريخ ايام (تاريخ پادشاهى حضرت سليمان و
ملوك بعدى تا جلاى بابل )؛

15. كتاب عزرا (نوسازى اورشليم يعنى بيت
المقدس » آزادى يهوديان همراه
عزير)؛

16. كتاب نحميا (نوسازى اورشليم و بازگشت يهوديان از زبان
نحميا اردشير اول پادشاه هخامنشى )؛

17. كتاب استر (رفع خطر نابودى
از يهود با وساطت استر، همسر يهودى خشايارشا، مدفون در همدان
).

2-12. حكمت ، مناجات و شعر

اين بخش مشتمل بر 5 كتاب است
:

1. كتاب ايوب (ابتلا، بى صبرى و صبر آن حضرت !)؛

2. كتاب
مزامير يعنى زبور داوود (مجموعه 150 قطعه مناجات )؛

3. كتاب امثال
سليمان نبى (كلمات حكمت آميز)؛

4. كتاب (اسم مستعار حضرت سليمان ،
مشتمل بر نگرش بدبينانه به جهان )؛

5. كتاب (اشعار عاشقانه
).

3-12. پيشگوييهاى انبيا

بخش پيشگوييهاى انبيا مشتمل بر
هشدارها و تهديداتى پيرامون سرنوشت بنى اسرائيل است . براى فهميدن اين
پيشگوييها خواننده بايد از جريانات آن زمان كاملا آگاه باشد.

اين
بخش مشتمل بر 17 كتاب است :

1. كتاب اشعيا (طولانى ترين و معروفترين
كتاب پيشگويى در عهد عتيق )؛

2. كتاب ارميا (پيشگويى )؛

3. كتاب
مراثى ارميا (نوحه سرايى آن حضرت بر خرابى اورشليم )؛

4. كتاب
حزقيال (پيشگويى )؛

5. كتاب دانيال (پيشگويى و شرح مجاهدات حضرت
دانيال نبى مدفون در شوش )؛

6. كتاب هوشع (پيشگويى )؛

7. كتاب
يوئيل (پيشگويى )؛

8. كتاب عاموس (پيشگويى )؛

10. كتاب يونس
(پيشگويى و داستان رفتن وى در شكم ماهى )؛

11. كتاب ميكاه (پيشگويى

12. كتاب ناحوم (پيشگويى )؛

13. كتاب حبقوق (پيشگويى حضرت
حبقوق نبى مدفون در تويسركان )؛

14. كتاب صنيفا (پيشگويى )؛

15.
كتاب حجى (پيشگويى )؛

16. كتاب زكريا (پيشگويى )؛

17. كتاب ملاكى
(پيشگويى ).

2-11- اپوكريفاى عهد عتيق

اينك براى آشنايى با اپوكريفاى عهد عتيق نامهاى
آن كتب را مى آوريم . لازم است اشاره كنيم كه نسخه هايى از كتاب مقدس
كه داراى اپوكريفاست ، هم از نظر تعداد كتب اپوكريفا و هم از نظر ترتيب
، با يكديگر اختلاف دارند. منبع بيشتر اين كتابها ترجمه سبعينه است .
تاكنون اپوكريفا به زبان فارسى ديده نشده است ، اما نسخه هايى از آن به
عربى و انگليسى و زبانهاى ديگر وجود دارد. يك مجموعه اپوكريفا در 241
صفحه به زبان عربى ، مشتمل بر 10 كتاب زير است :

طوبيا، يهوديت ،
استر (يونانى )، حكمت ، يشوع بن سيراخ ، باروك ، نامه ارميا، دانيال
(يونانى )، مكابيان اول و مكابيان دوم
.

13- عقايد و احكام مذهبى

علام دينى ، پزشك و فيلسوف يهودى ، موسى بن ميمون
(1135 - 1204 م .) به آيين يهود لباسى نو پوشاند و سيزده اصل براى آن
ترتيب داد، به اين شرح :

1. وجود خدا؛

2. يگانگى او؛

3. مجرد
بودن او؛

4. نداشتن زمان ؛

5. حكمت او در امور؛

6. عدالت
؛

7. قابل تقرب بودن از راه عبادت .

اينها مربوط به خدا بود، اما
ساير امور:

8. اعتقاد به نبوت ؛

9.برتر بودن حضرت موسى (ع

10. اعتقاد به آسمانى بودن تورات ؛

11. عدم جواز نسخ احكام
؛

12. آمدن مسيحاى موعود؛

13. قيامت و جاودانگى نفس آدمى
.

1-13- خدا در يهوديت

يهوديت (مانند اسلام و مسيحيت ) از آغاز بر توحيد
استوار شده است و همه انبياى يهود، از حضرت موسى (ع ) تا انبياى پرشمار
بعدى ، با شرك مبارزه كرده اند. بديهى است كه پيروان اديان توحيدى نيز
در مواردى از دين خود غافل مى شوند و به گونه هايى از شرك روى مى
آورند. اين مساءله هيچ گاه نظر پژوهشگران را نسبت به اصل اين اديان
تغيير نداده است . آنان با قطع نظر از لغزشهاى پيروان يك دين ، از
تحقيقات خود دانسته اند كه اديان دو گونه اند:

الف ) اديانى كه مردم
را از شرك بر حذر مى دارند، مانند اديان ابراهيمى ؛

ب ) اديانى كه
شرك را به مردم تعليم مى دهند، مانند اديان شرقى .

نام خاص خدا در
دين يهود يهوه يعنى باشنده (موجود) است . اين نام بسيار احترام دارد و
بر زبان آوردن آن حتى از طريق قرائت تورات حرام است . بر اثر اين تحريم
، كسى تلفظ حقيقى آن را نمى داند و گاهى در كتابهاى علمى مغرب زمين ،
از باب احتياط آن را بدون حركت (YHWH) ثبت مى كنند. اما گروهى از
محققان برآنند كه تلفظ حقيقى آن يهوه است . هنگامى كه معبد سليمان بر
پا بود، بالاترين مقام مذهبى يهود حق داشت سالى يك بار در روز عاشوراى
تقويم يهودى (دهم ماه تشرى ، در اوايل پاييز)، در قدس الاقداس آن معبد،
نام يهوه را بر زبان آورد و دعا كند. هنگام تلاوت تورات نام مزبور به
ادوناى به معناى آقاى من تبديل مى شود و حركات همين كلمه را روى آن مى
گذارند؛ از اين رو، گاهى آن را يهوه ضبط كرده اند.
(22)

يكى ديگر از نامهاى خدا اهيه اشر
اهيه است به معناى هستم آنچه هستم . اين نام در سفر خروج 3:14 و در
برخى ادعيه اسلامى (مانند دعاى شب عرفه ) آمده است و بر اثر نسخه
بردارى افراد كم اطلاع ، به آهيا شراهيا تبديل گرديده است
.

14- طهور انبيا

يهوديان به نبوت معتقدند و در مورد آن بحثهاى
كلامى گسترده اى دارند. همچنين براى نبوت معناى ويژه اى قائلند كه
پيشگويى است و پيامبران بزرگى همچون اشعيا، ارميا، حزقيال و هوشع به
عنوان نبى يعنى پيشگو شهرت دارند.

پيامبران بسيارى در كتاب عهد عتيق
مطرح شده اند. (23) اشعيا، ارميا، عاموس با بيانات شيواى
خود به بنى اسرائيل هشدار مى دادند و آنان را از عاقبت كارهاى زشت و
ناروايشان بر حذر مى داشتند و متذكر مى شدند كه اسارت ذلت بارى در پيش
دارند. اما آنان به اين گفتارها كمترين توجهى نمى كردند و از سوى ديگر
به قتل و حبس و آزار پيامبران خود كمر مى بستند (قرآن مجيد از اين امور
بسيار سخن گفته است ). هفده كتاب پايان عهد عتيق كه كتابهاى نبوت نام
دارد، مشتمل بر اين پيشگوييهاست .

از 26 پيامبر مذكور در قرآن كريم
20 تن به اهل كتاب مربوط مى شوند: آدم ، نوح ، ابراهيم ، لوط، اسماعيل
، اسحاق ، يعقوب ، يوسف ، موسى ، هارون ، داوود، سليمان ، الياس ،
اليسع ، عزيز (عزرا)، ايوب ، يونس ، زكريا، يحيى و عيسى .

از آن
انبيا 6 تن به اهل كتاب ربطى ندارند: ادريس (مگر به نام اخنوخ در سفر
پيدايش 5:24)، شعيب (مگر به نام رعوئيل در سفر خروج 2:18 يا به نام
يترون در سفر خروج 3:1)، ذوالكفل ، هود، صالح و
محمد.

15- حكومت بنى اسرائيل

پس از حضرت موسى (ع )، حضرت يوشع بن نون (ع ) به
امر خدا به رهبرى قوم برخاست . وى از رود اردن كه از شمال به جنوب
فلسطين كشيده شده است ، گذشت و بلاد كنعان و حدود آن را فتح كرد. به
ادعاى عهد عتيق سكنه بومى آن مناطق قتل عام شدند و آن سرزمين به بنى
اسرائيل اختصاص يافت . جريان اين جنگها در ششمين كتاب عهد عتيق ، به
نام صحيفه يوشع موجود است . پس از حضرت يوشع (ع ) مردان بزرگى در بنى
اسرائيل به رهبرى مردم اشتغال داشتند كه داوران بنى اسرائيل ناميده مى
شوند. آنان عموما سمت پيامبرى يا پادشاهى نداشتند. تاريخ اين رهبران در
سفر داوران آمده است .

آخرين داور بنى اسرائيل حضرت سموئيل (ع ) دو
پسر داشت كه شايستگى رهبرى قوم را نداشتند. از اين رو، مردم از آن حضرت
درخواست كردند كه پادشاهى براى آنان برگزيند. در واقع بنى اسرائيل در
آن زمان پادشاهى نداشتند. سموئيل پس از اصرار زياد مردم ، از طرف خدا
جوانى را به پادشاهى آنان نصب كرد.

نخستين پادشاه بنى اسرائيل حدود
1030 سال قبل از ميلاد انتخاب شد. نام اين پادشاه در عهد عتيق (كتاب
اول سموئيل ، باب 9به بعد) شائول و در قرآن كريم طالوت است (بقره :
247).

پس از انتخاب نخستين پادشاه ، جنگ مهمى ميان بنى اسرائيل و
فلسطينيان آن زمان رخ داد و پيروزى نصيب بنى اسرائيل گرديد. مهمترين
قهرمان اين قوم جليات بود كه در قرآن كريم جالوت ناميده شده است . وى
به دست حضرت داوود (ع ) كشته شد و لشكر وى گريخت .

حضرت داوود (ع )
جانشين حضرت طالوت شد (حدود 1015 سال قبل از ميلاد) و حضرت سليمان (ع )
به جاى پدرش حضرت داوود (ع ) نشست و مهمترين و با شكوهترين دوران بنى
اسرائيل را به وجود آورد. وى معبد بسيار بزرگى در شهر اورشليم (يعنى
شهر سلامت ) ساخت كه به نام هيكل سليمان معروف شد. (هيكل در زبان عبرى
به معناى ساختمان بلند است ). اين معبد بعدا يك بار حدود 587 ق .م . به
دست بختنصر و بار ديگر در سال 70 م . به دست شاهزاده رومى ، تيتوس
(Titus) خراب شد.

اهل كتاب بر مبناى محتويات دروغين عهد عتيق (كتاب
اول پادشاهان ، باب 11) معتقدند كه حضرت سليمان (ع ) بر اثر وسوسه
همسران بت پرست خويش ، در آخر عمر بت پرست و خطاكار شد! قرآن كريم با
تمجيد فراوان از آن حضرت ، ساحت قدس وى را پاك كرده است .

پس از
رحلت حضرت سليمان (ع )، فرزندش رحبعام زمام امور مملكت بنى اسرائيل را
در كف گرفت و چون وى به ستمكارى پرداخت گروهى از مردم از فرمان او
بيرون رفتند و تنها دو سبط يهودا و بنيامين در سرزمين يهودا (به نام
يكى از فرزندان حضرت يعقوب ) كه بخش نسبتا كوچكترى بود، براى او باقى
ماند. اين قسمت كه شامل شهر اورشليم (قدس ) نيز مى شد، اهميت بسيارى
داشت و نام « يهودى » از اينجا مى آيد. ده سبط ديگر حكومت مستقلى به
نام اسرائيل به رهبرى فردى به نام يربعام بن ناباط در شمال فلسطين
تشكيل دادند. يربعام يكى از استانداران حضرت سليمان (ع ) بود.

تجزيه
كشور مبداء ضعف و بدبختى آنان بود. پادشاهان يهودا و اسرائيل نيز عموما
گنهكار بودند و مردم را به گناه و بت پرستى دعوت مى
كردند.

/ 12