قصاص و زندگی نسخه متنی

حضرت علي(ع) مي‏فرمايد:

«مجازات بزرگواران بهتر از عفو فرومايگان است.»9

هر چند مجازات انسانهاي با شخصيت، ممكن است آنها را به عكس‏العملهاي تند وادار كند ولي هرگز تاثير سه مجازات آنان به اندازه اثر سوء عفو انسانهاي فرومايه نخواهد بود.

«انسان پست و فرومايه هنگامي كه نرمش ببيند، ظلم مي‏كند و وقتي درشتي ببيند، نرم مي‏شود».10 : «بزرگواري كه موجب اصلاح كريمان مي‏شود، موجب فساد افراد لئيم مي‏گردد».11 : «برحذر باش از انسان پست، آنگاه كه به او اكرام كردي».12 : «محروم كردن كريم، مهثّرتر از بخشش لئيم است».13

و چه انساني فرومايه‏تر و پست‏تر از كسي كه عمدا خون بي‏گناهي را بر زمين مي‏ريزد؟

اگر اسلام، تاكيد فراواني بر عفو و بخشش دارد، بدان خاطر است كه گذشت، مخالف طبيعت انسان و انتقام، موافق با طبيعت اوّلي اوست. لذا حاكم شدن روحيه گذشت و عطوفت بر جامعه، نياز به تربيت و تذّكر دارد به خلاف انتقام. بنابراين تاكيدات اسلام بر عفو و گذشت، به اين معني نيست كه عفو در همه موارد، پسنديده و نيكو باشد بلكه بدين خاطر است كه مسلمانان را از حسّ انتقام‏جويي، نجات بخشد.

6ـ وي مي‏نويسد:

«در آيه ديگري پس از بيان حكم قصاص مي‏گويد: اما كسي كه به جاي قصاص از نوع قتل، عفو را برگزيند...»

پاسخ : گفته شد كه وظيفه مجريان قانون، اجراي دقيق و بي‏كم‏وكاست قانون است در عين حال اسلام، صاحبان حقّ را تشويق به عفو نموده است. بنابراين حكم قصاص در اختيار «ولّي مقتول» است و او اختيار عفو هم دارد ولي كسي نمي‏تواند وي را مجبور به بخشش كند همانگونه كه نمي‏تواند او را مجبور به قصاص كند لذا به استناد تشويق اسلام به عفو نمي‏توان حكم قصاص را ممنوع و ولّي مقتول را مجبور به عفو نمود.

7ـ در اشكال ديگري، مطرح شده كه قصاص از حسّ انتقام و قساوت قلب سرچشمه مي‏گيرد.

پاسخ : بايد گفت اگر مقصود اين است كه قانون قصاص و اجراي آن در جامعه از حسّ انتقام، سرچشمه مي‏گيرد صحيح نيست بلكه قانون قصاص و اجراي آن در جامعه براي جلوگيري و كاهش قتل عمد و اجراي عدالت و دفاع از حقوق محرومان است و چنين قانوني، دليل بر حيات جامعه و عدالت‏خواهي آن است كه در نزد همگان پسنديده است. و اگر مقصود، اين است كه ولّي مقتول به خاطر حسّ انتقام‏جويي، تقاضاي قصاص مي‏نمايد اولاً در همه موارد، صحيح نيست زيرا عفو و بخشش در مواردي، صحيح است كه موجب جرأت و جسارت جنايتكار نگردد و ثانيا به فرض كه ناشي از حسّ انتقام باشد نمي‏توان او را مجبور كرد كه از حقّ خود صرفنظر كند بلكه تنها مي‏توان او را تشويق به گذشت نمود و اسلام نيز همين كار را كرده است علاوه بر اينكه مجبور كردن ولّي مقتول به «گذشت»، از نظر روحي، عواقب سوئي را دربردارد.

8 ـ اشكال ديگر اينكه حكم قصاص، مخالفت طبع انسان است، انسان از خشونت، متنفّر است و با مهرباني سازگار است. اعدام، مجازاتي خشن، ناانساني و موهن است به خصوص در جوامع پيشرفته و متمدن مثل دنياي امروز كه اصلاً قصاص و اعدام قابل پذيرش نيست.!!

پاسخ: انسان از خشونت، بيزار است و به همين دليل بايد خشونت‏طلبان متجاوز و مجرم را قصاص كرد و همين انسان ضدّ خشونت وقتي مرزها و حيثيت و شرفش مورد هجوم بيگانگان قرار مي‏گيرد ايستادگي مي‏كند. با اينكه در جنگ هزاران نفر كشته و بي‏خانمان مي‏شوند، بسياري دست و پايشان را از دست مي‏دهند و معذلك... هيچكس دفاع از كشور خود را در مقابل بيگانگان، با هر درجه از خشونت هم كه باشد، زشت و قبيح ندانسته و نيز وقتي به حريم زندگاني خصوصي انسان تجاوز شد يا كسي قصد كشتن او را مي‏كند در مقابلش به دفاع برمي‏خيزد حتي اگر به كشتن متجاوز منجر شود. آيا كساني كه قصاص را خشونت مي‏دانند، اگر كسي به منزل ايشان حمله كند به دفاع از خود اقدام نمي‏كنند؟ و يا اينكه با مجروح كردن و كشتن مهاجم جان خود را نجات بخشند سعي مي‏كند با نصيحت مهاجم را از اين كار بازدارند؟ آيا كشتن كساني كه مسلحانه به حريم ديگران حمله مي‏كنند، در جامعه رعب و وحشت ايجاد مي‏كند و عده‏ايي بي‏گناه را عمدا مي‏كشند، خلاف انسانيت است؟ اعدام، درباره كسي اجرا مي‏شود كه به حريم انسانيت تجاوز كرده است. اعدام قاتل براي عبرت ديگران نيز هست تا دست به چنين كاري نزنند و در نتيجه به كاهش قتل و خشونت در جامعه مي‏انجامد.