دروس 11 و 12 و 13 در معرفت عرض و طول كوكب بوده است و در آخر درس 26 تعريف عرض بلد گفته آمد و از درس 30 تا اين درس يعنى ده درس مطالبى در پيرامون تعريف عرض بلد و وجوهى در طريق يافتن آن ارائه داده ايم . حال بدان كه مبدأ طول و عرض و كوكب و نيز مبدأ عرض بلد به اتفاق ارباب علم هيات از قديم و حديث همانست كه گفته ايم . اما مبدأ طول بلد : اكثر قدماء مبدا طول بلد را غايت نقطه غربى يعنى از جزيره فرو كه آنرا هرو نيز مى نامند مى گرفتند . جزيره هرو يكى از جزائر خالدات ( جزائر كانارى ) است كه جزائر سعداء و جزائر سعاده نيز گويند . جزائر خالدات شش جزيره اند كه در مغرب آفريقا در اقيانوس اطلس نزديك به ساحل واقع اند . در قانون مسعودى بين آنها تا ساحل بحر ده درجه آمده است و محمد بن جابر بن سنان بتانى معروف به بطليموس عرب دوازده درجه گفته است . اقيانوس اطلس را بحر محيط و بحر مغرب نيز مى نامند .جزائر خالدات اكنون غير معمور بلكه مغمور در آبست . بطليموس و پيروانش مبدا طول بلد را از آن جزائر مى گرفتند و بعد از آنان چون جزائر نام برده در آب فرو رفته بود مبدأ طول را از ساحل بحر مغرب گرفته اند چنانكه ابوريحان بيرونى در قانون مسعودى مبدأ طول بلد را ساحل گرفته است لذا در جداول طول بلاد براى رفع التباس مبدا طول را مقيد كرده اند كه جزائرى است يا ساحلى است . مثلا بيرونى در عنوان جدول طول و عرض بلاد قانون گويد : ([ جدول اطوال البلدان من ساحل البحر المحيط الغربى و عروضها من خط الاستواء ]). ( ج 2 ط حيدرآباد ص 547 ) و در مفتتح جدول مذكور كه اول باب دهم مقاله پنجم قانون است گويد : ([ الباب العاشر فى اثبات اطوال البلدان و عروضها فى الجداول : قد اثبت فى هذا الباب جداول تضمنت اطوال البلدان و عروضها بعد الاجتهاد فى تصحيحها بموجب اوضاع بعضها من بعض و ما بينهما من المسافات لا بالنقل الساذج من الكتب فانها فيها مختلطه فاسدة ياخذ بعض اطوال فيها من جزائر السعادة و بعضها من ساحل البحر المحيط و بينهما عشرة ازمان ثم اخذ بعضها من المشرق تتمة الماخوذ من المغرب و جعلت نظامها بتزايد الطول دون العرض
لطفا منتظر باشید ...
