علت نامگذاري قم به اين نام و القاب منسوب به اين شهر - انوار پراکنده نسخه متنی

علت نامگذاري قم به اين نام و القاب منسوب به اين شهر

علت انيكه اين شهر را به اين اسم موسوم نموده اند در آنستكه قم مجمع آبهاي سميره و اناربار بوده و به اين واسطه گياه و علف در آن رويش مي نمود و صحرانشينان در آن نقطه جمع مي آمدند و چادرهايي براي سكونت بنا مي نمودند كه به آن خانه ها و چادرها(كومه) مي گفتند و باگذشت زمان كومه را مخفف نموده و(كم) گفته و سپس معرب كردند و قم خواندند(26).

همچنين وجه ديگري كه در اين باره ذكر كرده اند: اينكه"كم" به وسيله اشعريها از كمندان(كه يكي از قريه هاي تشكيل دهنده شهر قم بود) گرفته شده و به منظور تخفيف در تلفظ آن، قسمت دوم آن را حذف كرده و كم ناميدند و كاف را تبديل به قاف نموده و قم خواندند(27).

1ـ از حضرت امام جعفر صادق(ع) و او از پدران بزرگوارش، از رسول خدا(ص) روايت نمود كه فرمود: در شب معراج كه به سوي آسمان مي رفتم جبرئيل مرا بر كتف راستش نشانده بود، در زمين جبل، بقعه اي ديدم از مشك خوش بوتر و از زعفران خوشرنگتر، ناگاه ديدم پيرمردي كلاه درازي بر سر دارد، به جبرئيل گفتم: اين بقعه چيست؟ گفت: جايگاه شيعيان تو و شيعيان وصي تو علي(ع) است.

گفتم: اين پيرمرد كيست؟

جبرئيل گفت: شيطان است.

گفتم: از ايشان چه مي خواهد؟

جبرئيل گفت: مي خواهد تا آنان را از دوستي و ولايت وصي تو اميرالمؤمنين علي(ع) باز دارد و به نافرماني و گناه دعوتشان كند.

گفتم: اي جبرئيل، مرا به آن مكان ببر، با حركتي كه سريعتر از برق بود مرا به آنها رسانيده. گفتم(يا ملعون قم) يعني اي ملعون برخيز و برو در اموال و اولاد و زنان دشمنان ايشان شركت كن. زيرا به راستي تو را بر شيعيان من و شيعيان علي(ع) سلطنتي نيست(28). لذا از اين رو آن مكان را قم ناميدند.

در اين معنا هم شاعري سروده؛

2ـ عفان بصري مي گويد: امام صادق(ع) به من فرمود:

"اتدري لم سميت قم"

"آيا ميداني كه قم را به چه سبب"قم" ناميده اند؟".

گفتم: خدا و پيامبر و شما داناتر هستيد.

حضرت فرمود:

"انما سميت قم، لان اهلها يجتمعون مع قائم ال محمد صلوات الله عليه ويقومون معه ويستقيمون عليه وينصرونه"(29)

"از اين جهت قم ناميده شد كه اهل آن در اطراف قائم آل محمد، عجل الله تعالي فرجه الشريف، گرد مي آيند و در ركاب او قيام مي كنند، او را ياري مي كنند و درياري او استقامت مي ورزند".

3ـ امام هادي(ع) روايت مي كند كه رسول اكرم(ص) در شب معراج در آسمان چهارم گنبد بسيار زيبائي ديد و از جبرئيل پرسيد كه اين گنبد چيست؟ جبرئيل عرضه داشت:

"حبيبي محمد، هذه صوره مدينه يقال لها:"قم" يجتمع فيها عبادالله المؤمنون، ينتظرون محمدا وشفاعته للقيامه والحساب، يجري عليهم الغم والهم والاحزان والمكاره".

"اي حبيب من محمد(ص) اين شكل شهري است كه"قم" ناميده مي شود، بندگان مؤمن خدا در آن گرد مي آيند، انتظار حضرت محمد و شفاعت آن حضرت را براي روز قيامت و روز حساب مي كشند، غمهاء، اندوها و انواع ناملايمات سيل آسابر آنها فرود مي آيد".

راوي از امام هادي(ع) پرسيد:"كي آنها انتظار فرج مي كشند؟"

امام(ع) فرمود:

"اذا ظهر الماء علي وجه الارض"

"هنگاميكه آب بر روي زمين پديد آيد"(30).

4ـ از علامه مجلسي در بحارالانوار مي نويسد كه از امام هادي(يا امام صادق(ع)) مروي است كه:

"انما سميت قم به لانه لما وصلت السفينه اليها في طوفان نوح(ع) قامت، وهي قطعه من بيت المقدس"

"قم از اين رو به نام"قم" ناميده شد كه كشتي حضرت نوح(ع) در زمان طوفان چون به آنجا رسيد بايستاد، آنجا قطعه اي از بيت المقدس است".(31)

5ـ و گفته شده چون بواسطه رودخانه و مسيله و درياچه و گودالهاي فراوان و پرآبي كه در اطراف قم ديده مي شوند، عرب به جايي كه پر آب باشد قمقمه مي گويند از اينرو با حذف زوايد اين سرزمين را"قم" گفته اند.

اما قم از شهرهائي است كه لقب هاي متعددي به آن داده شده است و اين لقب ها مانند لقب هائي كه به ديگر شهرهاي اسلامي داده اند غالبا مفهوم ديني و مذهبي و علمي دارد، آنچه از القاب قم در آثار نويسندگان بچشم مي خورد بالغ بر 30 لقب مي توان برشمرد كه صاحب كتاب"انوارالمشعشعين في شرافه قم والقميين"(32)مي نويسد:"بدانكه از براي بلده طيبه قم نامهاي بسياري از اخبار و كتب تاريخي مستفاد و ا ستناد و استنباط مي شود و زيادي اسم دلالت بر شرافت آن شهر دارد، هر چند كه آن نامها علم نيستند براي اين بلده طيبه مگر همان لفظ قم، ليكن صحيح است اطلاق آن القاب را بر اين ارض مقدس از وجهي مثلا براي معرفي آن مدينه از حيث كثرت علم و عالم گويند دارالعلم"(33)

ما در اين جا چند لقب از القاب فراوان اين دارالعلم و الاجتهاد را ذكر مي نمائيم كه عبارتند از:

1ـ دارالمؤمنين.

2ـ دارالعباده.

3ـ دارالموحدين.

4ـ دارالعلم.

5ـ مدينه المؤمنين.

6ـ مجمع انصار القائم(ع).

7ـ حرم اهل البيت(ع).

8ـ حجه علي البلاد.

9ـ مأوي للفاطميين.

10ـ استراحتگاه مؤمنين.

11ـ آشيانه آل محمد(ص).

12ـ مختار البلاد.

13ـ بلد الائمه.

14ـ امان للخائفين و