تاريخ آزاد شدن - سلمان فارسی نسخه متنی

اما احتمال هم دارد كه جمله (( و آن در سال چهارم بوده )) مجزا و معترضه حكايت نظر عياض درباره تاريخ غزوه خندق باشد و جمله (( به اجماع سيره نويسان ... )) مربوط باشد به مرگ سعد بن معاذ بعد از خندق .

و از شواهد ديگر بر اين كه غزوه خندق در سال چهارم واقع شده اين كه : درباره زيد بن ثابت گفته اند: پدرش در روز (( بعاث )) (14) در حالى كه او شش سال داشت كشته شد. و روز (( بعاث )) پنج سال قبل از هجرت بوده (15) و در زمان ورود رسول الله - صلى الله عليه و آله - به مدينه ، زيد يازده سال داشت . (16)

و از طرف ديگر مى گويند نخستين جبهه جهادى كه زيد در آن حاضر بود و جنگيد (( خندق )) بوده است (17) در حالى كه او پانزده سال داشت . (18)

پيامبر - صلى الله عليه و آله - در روز خندق به او اجازه جنگ داد. (19)

و غزوه خندق در شوال سال چهارم بوده است . (20)

و از زيد روايت شده كه گفته است : (( در روز خندق رسول الله - صلى الله عليه و آله - به من اجازه فرمود و بر من (( قبطيه )) پوشانيد )) . (21)

و نيز گفته است : (( نه در بدر اجازه مبارزه يافتم و نه در احد اما در خندق اجازه يافتم )) (22) و نيز گفته : (( در روز خندق اجازه مبارزه يافتم در حالى كه در واقعه بعاث (پنج سال قبل از هجرت ) شش ساله بودم . (23)

و راجع به تاريخ وفات زيد و مقدار عمر او گفته اند زيد در سال چهل و هشتم هجرى در پنجاه و نه سالگى وفات كرد. (24)

اما واقدى گفته او در سال چهل و پنجم در حالى پنجاه و شش سال داشت درگذشت . (25)

اين قول مؤ يد گفته ماست (خلاصه اين كه از مجموع اين روايات استفاده مى شود كه غزوه خندق در سال چهارم بوده است ).

و نووى و ابن خلدون و چه بسا از ظاهر كلام بخارى هم بر مى آيد كه براى اثبات اين كه غزوه خندق در سال چهارم بود، (26) استدلال كرده اند به اين كه : اجماع كرده اند بر اين كه جنگ احد در سال سوم بوده و پيامبر - صلى الله عليه و آله - اجازه نداد ابن عمر در آن شركت كند چون او در آن زمان چهارده سال داشت اما در واقعه خندق اجازه فرمود شركت كند چون در آن زمان پانزده ساله بود. (27)

بنابراين جنگ خندق يكسال بعد احد بوده است . بعضى سعى كرده اند با مطرح ساختن پاره اى از احتمالات دور به اين شواهد كه دلالت مى كنند بر اين كه غزوه خندق در سال چهارم بوده است جواب بدهند. ما در كتابمان (( حديث الافك )) صفحه 96 الى 99 به اين احتمالات بعيد پاسخ داده ايم . در هر حال از اين نظر كه - به دلالت شواهد ياد شده - جنگ خندق در سال چهارم روى داده است احتمال اين كه آزاد شدن سلمان از بردگى پيش از سال پنجم واقع شده قوت مى يابد.

اما اين كه تاريخ آزاد شدن او چه زمان بوده است ؟:

تاريخ آزاد شدن

ما تقريبا اطمينان داريم به اين كه سلمان در سال اول هجرى از بردگى آزاد شده و حتى در بعضى از روايات آمده است كه در مكه آزاد شده است . (28)

آنچه كه بر آزاد شدن سلمان در سال نخست هجرى دلالت مى كند عبارت است از:

1 - برخى از روايات مربوط به آزاد شدن سلمان بر اين دلالت مى كنند كه سلمان بلافاصله پس از اسلام آوردنش - يا بگو اظهار اسلامش - كه در سال نخست هجرى بوده آزاد شده است . (29)

2 - بعضى - مانند نويسنده كتاب (( تاريخ گزيده )) تصريح كرده اند به اين كه رسول الله - صلى الله عليه و آله - سلمان را در سال نخست هجرى خريد. (30)

بزودى به هنگام سخن گفتن از اين كه سلمان از آزادشدگان رسول الله - صلى الله عليه و آله - بوده تصريح به اين كه پيامبر - صلى الله عليه و آله - سلمان را در سال اول هجرى خريد، از (( شعبى )) و (( بريده )) نقل خواهد شد.

3 - شاهد ديگرى كه بر آزاد شدن سلمان در سال اول هجرى دلالت مى كند عبارت است از:

قرارداد خريد سلمان

نوشته اند پيامبر اكرم - صلى الله عليه و آله - راجع به خريد سلمان قراردادى را به امير المؤ منين على بن ابى طالب - عليه السلام - املاء فرمود اين قرارداد - به نقل ابونعيم - اين چنين است .

(( اين چنين است كه محمد بن عبدالله فرستاده خدا، فديه داده غرس ‍ سيصد درخت خرما و چهل اوقيه (31) طلا را در مقابل سلمان فارسى به عثمان بن اشهل يهودى قرظى (منسوب به بنى قريظه ). با اين فديه ذمه محمد بن عبدالله فرستاده خدا از قيمت سلمان فارسى برى ء شد و ولايت سلمان با محمد بن عبدالله رسول خدا و خانواده اوست و احدى را بر او سلطه اى نيست . اين (( مفادات )) را ابوبكر صديق ، عمر بن خطاب ، على بن