خطيب بغدادى گفته است : (( اين حديث ايراد دارد زيرا نخستين جنگى كه سلمان در حضور رسول الله - صلى الله عليه و آله - درك كرده غزوه خندق كه در سال پنجم هجرى واقع شد بوده است اگر او در سال اول هجرى از بردگى آزاد شده بود در غزوات پيش از غزوه خندق نيز حاضر مى شد. همچنين اشكال ديگر اين روايت اين است كه در زمان رسول الله - صلى الله عليه و آله - تاريخ هجرى متداول نبوده و براى نخستين بار عمر بن خطاب در زمان خلافت خود اين تاريخ را به كار برد )) .(33)و علامه محقق احمدى گفته است : (( در ميان شهود از ابوذر غفارى نام برده شده در حالى كه او قبل از غزوه خندق به مدينه نيامده بود و اين با آنچه در قراردادت تصريح شده (انعقاد قرارداد در سال اول هجرى ) سازگار نيست به علاوه ملقب ساختن ابوبكر به لقب (( صديق )) در اين قرارداد، مخالف روش نگارش در صدر اسلام است )) .(34)اين علامه محقق - حفظه الله - پيش از ذكر اين دو ايراد گفته است : خطيب به اين روايت اشكال كرده و شهود را ذكر نكرده است و نيز ابن عساكر و كتاب (( نفس الرحمان )) از شهود ذكرى نكرده اند.(35)
پاسخ به اين اشكالات
در مورد آنچه خطيب گفته و هم آنچه علامه احمدى ذكر نموده ملاحظاتى وجود دارد. راجع به آنچه خطيب گفته است مى گوييم :1 - اين كه گفته است : (( نخستين جبهه جهادى كه سلمان در آن شركت كرده خندق بوده است و اين با نوشته شدن قرارداد آزادى او در سال اول هجرى منافات دارد )) صحيح ، نيست زيرا:اولا: ممكن است سلمان در سال اول هجرى از بردگى آزاد شده باشد و به سبب وجود عذر و مانعى كه احيانا ما از آن بى خبر هستيم در جنگهاى پيش از خندق حضور نيافته است .ثانيا: انعقاد قرارداد آزادى او در سال اول هجرى لزوما به معناى دست يافتن او به نعمت آزادى در همان سال نيست چرا كه ممكن است در پرداخت مال الكتابه (فديه اى كه بايد به مالك سلمان داده مى شد) تاءخير حاصل شده باشد و در نتيجه آزادى او به تعويق افتاده باشد. البته ما پيشتر به دليل همين قرارداد و ادله ديگر گفتيم كه چنين نبوده و سلمان در سال اول هجرى از قيد بردگى آزاد شده اما مى خواهيم به خطيب بگوييم آنچه او گفته است (يعنى منافات بين آزادى سلمان در سال اول هجرى با اين كه اولين جنگ او خندق بوده ) ظاهر و قطعى نيست و آنچنان كه او مدعى است به تنهايى و بدون ادله و شواهد ديگر، نقض و رد حديث مربوط به قرارداد آزادى سلمان با صرف ادعاى ملازمه بين اين كه نخستين جنگ سلمان خندق بوده و بطلان اين حديث ، صحيح نيست .ثالثا: بعضى نوشته اند سلمان در غزوه (( بدر )) و (( احد )) نيز حضور داشته است .(36)و سخن سليم بن قيس ، ظاهر در اين است كه سلمان را در شمار (( اهل بدر )) آورده است . (37) و شايد همين (كه سلمان از جمله اهل بدر بوده ) علت اين را كه عمر براى او پنج هزار درهم (مقررى اهل بدر) مقرر كرد (38)را تفسير كند و روشن سازد. بعضى سعى كرده اند بگويند مقصود كسانى كه گفته اند سلمان در بدر حضور داشته اين است كه در حال بردگى در بدر حضور داشته و مراد كسانى كه مى گويند در غزوه خندق و جنگهاى پس از آن حضور داشته و در بدر حضور نداشته اين است كه در حال آزاد بودن در بدر حضور نداشته است .(39)ما مى گوييم اين جمع بين دو قول ، جمعى تبرعى است كه هيچيك از صاحبان دو قول بدان راضى نيستند؛ زيرا آنچه كه نفى يا اثبات شده اصل حضور و شهود سلمان در غزوه بدر و احد است با قطع نظر از وصف حريت يا بردگى او. بدين جهت در پاره اى از عباراتى كه نقل شده چنين آمده است : (( بعد از خندق جبهه جنگى او او فوت نشد )) اين تعبير، تقريبا صريح است در اين كه قبل از خندق بعضى از جنگها از او فوت شده است .2 - اين را كه خطيب گفته است : (( در زمان رسول الله تاريخ هجرى نبوده و عمر نخستين كسى بوده كه اين
لطفا منتظر باشید ...
