3- ياد گرفتن و ياد دادن واجبات و محرمات
در ابتدا مسائلي را در اين زمينه ذكر ميكنيم:مسئله
مسائلي را كه انسان غالباً به آنها احتياج دارد، واجب است ياد بگيرد.[1]مسئله
(انسانِ مكلَّف) بايد در احكام غير ضروريِ دين[2] بايد يا مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روي دليل بدست آورد، يا از مجتهد تقليد كند، يعني به دستور او رفتار نمايد، يا از راهِ احتياط طوري به وظيفه خود عمل نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است. مثلاً اگر عدّهاي از مجتهدين عملي را حرام ميدانند و عدّة ديگر ميگويند حرام نيست آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملي را بعضي واجب و بعضي مستحّب ميدانند آنرا بجا آورد. پس كساني كه مجتهد نيستند و نميتوانند به احتياط عمل كنند، واجب است از مجتهد تقليد نمايند.[3]مسئله
همانگونه كه تقليد در واجبات و محرّمات واجب است، در مستحبات و مكروهات و مباحات[4] نيز واجب است. بلكه فراگرفتن حكم هر فعلي كه ازاو (مكلَّف) صادر ميشود واجب است، چه از عبادات باشد، چه معاملات و چه امور عادي.[5][6]مسئله
... از جمله آنچه كه بر انسان واجب است، ياد دادن مسائل حلال و حرام است. بنابراين، گرفتن اجرت براي آن جايز نيست.[7]با خواندن اين مسائل اهميّت فراگرفتن واجبات و محرّمات و ضرورت ياد دادن آن، بر ما روشن ميشود.نتيجه
بنابراين به نكات زير بايد به عنوان نتايجي كه از اين احكام و مسائل ميگيريم، بايد كاملاً دقت كنيم:در احكام غير ضروري (يعني غير بديهي) دين، اگر مجتهد نستيم و با توجّه به اينكه احتياط نيز عملاً براي ما ممكن نيست بايد به مجتهد رجوع كنيم.حكم هر فعلي را كه از ما صادر ميشود واجب است ياد بگيريم. يعني ياد بگيريم كه آيا آن كار بر ما واجب است يا مستحب يا مباح يا مكروه يا حرام؟مسائلي را كه غالباً به آنها احتياج داريم واجب است ياد بگيريم.ياد دادن مسائل حلال و حرام، به ديگراني كه آنها را نميدانند و به آن آگاهي ندارند، بر ما واجب است.[1]. رساله توضيح المسائل حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ ، مسئله 11.[2]. «احكام ضروري» آن احكامي است كه بر همگان روشن و واضع است و همه ميدانند كه آن، حكم اسلام است مثل وجوب نماز و روزه و بحثي در آن نيست و مورد قبول همه است.«احكام غير ضروري» احكامي هستند كه اينگونه نيستند. مانند آنكه آيا تسبيحات اربعه در نماز اگر يك بار گفته شود كافي است يا نه؟ كه محلّ بحث بين فقهاست. برخي نظر ميدهند كه كافيست و برخي ديگر آنرا كافي نميدانند.[3]. رساله توضيح المسائل حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ ، مسئله 1.[4]. مباحات اموري است كه انجام و ترك آن جائز است و امر و نهي در مورد آن نيست. نه امر وجوبي و نه امر استحبابي، نه نهي حرمتآور و نه نهي كراهتي. مانند آنكه شما امروز ناهار برنج بخوريد يا نخوريد.[5]. «كما يجب التقليد في الواجبات و المحرّمات، يجب في المستحبّات و المكروهات و المباحات، بل يجب تعلّم حكم كلّ فعل يصدر منه، سواء كان من العبادات، او المعاملات او العاديّات». عروة الوثقي، ج 1، ص 11، مسئله 29، فتواي حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ.[6]. البتّه مسئله بعدي در عروة الوثقي مكمل اين مسئله است، كه ترجمه آن در اينجا بيان ميشود:«هنگامي كه بداند كه فلان كار حرام نيست، و نميداند كه آيا واجب است يا مباح است يا مستحّب است يا مكروه است، براي او جائز است كه آن كار را بجا آورد، به احتمال اينكه ممكن است مطلوب باشد و به اميد ثواب و هنگامي كه بداند عمل خاصي واجب نيست و نداند كه آيا حرام است يا مكروه يا مباح، ميتواند آن كار را به احتمال اينكه مبغوض باشد ترك كند.» عروة الوثقي، ج 1، ص 11، مسئلة 30، فتواي حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ.[7]. «... مما يجب علي الانسان تعليم مسائل الحلال و الحرام. فلا يجوز اخذها عليه». تحرير الوسيلة حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ، ج 1، كتاب المكاسب و المتاجر (از تحرير)، مسئله 18.