لطفا منتظر باشید ...
عالم رباني در بيان اميرالمؤمنين
حضرت آيت‌الله مهدوي كني بسم‌الله الرحمن الرحيم الحمد الله رب العالمين والصلاه والسلام علي سيد الانبياء والمرسلين ابي القاسم محمد صلي الله عليه و علي آله المعصومين سيما بقيه الله الاعظم حجه بن الحسن العسكري قال مولانا اميرالمؤمنين عليه الصلاه والسلام: الناس ثلاثه:فعالم رباني و متعلم علي سبيل نجاه و همج رعاع اتباع كلَّ ناعق يميلون مع كل ريح، لَم يستضيئوا بنور العلم و لم يلجاؤا الي رُكن وثيق. (نهج البلاغه، كلمات قصار) اميرالمومنين علي عليه السلام در نهج البلاغه مطالبي دارند كه اين مطالب متنوع است. قسمتي ازاين مطالب كه مولا اميرالمومنين فرموده‌اند و مرحوم سيدرضي آنها را جمع‌آوري كرده، مربوط به مردم شناسي و جامعه شناسي است. حضرت در موقعيت‌هاي مختلف، مردم را از لحاظ مال و ثروت، اخلاق، شجاعت و مردانگي تقسيم بندي كرده‌اند. در اينجا نيز مردم را از لحاظ علم تقسيمميكنند و مي‌فرمايند مردم سه دسته‌اند: يا عالم‌اند (عالم رباني)، يا به دنبال علم هستند (متعلم علي سبيل نجاه) و يا در برابر علم موضع‌گيري منفي دارند (همج رعاع). عالم رباني به افرادي اطلاق مي‌شود كه عالم و آگاه و متصف به صفات رباني مي‌باشند. اينها گروه اول هستند. گروه دوم افرادي هستند كه به درجه عالمان نرسيده‌اند ولي در مسير يادگيري و آموزش قرار گرفته‌اند. به تعبير حضرت، اينها همان «متعلمان علي سبيل نجاه» هستند؛ يعني آن متعلماني كه جهت‌گيري‌هاي آنها بر نجات و راه‌يابي است و علم را براي طي كردن راه زندگي و رسيدن به سعادت مي‌آموزند. گروه سوم، مردمي هستند كه در برابر اين دو دسته قرار مي‌گيرند؛ يعني يا اصلاً عالم نيستند و يا اگر عالم هستند، عالم رباني نيستند. يا اين كه اصلاً متعلم نيستند و اگر هم به دنبال علم هستند «علي سبيل نجاه» نيستند. يعني اينها به دنبال علم جهت‌دار و هدفدار نيستند. اميرالمومنين علي عليه‌السلام، اين دسته اخير را داخل در «همج رعاع» مي‌كنند. عالم رباني كسي است كه به خدا نسبتي دارد، يعني جنبه الهي علم را فراموش نكرده، علم را براي خدا كسب مي‌كند. عرب به پشه‌هاي فراواني كه بر روي مردارها قرار مي‌گيرند و با يك وزش باد به اطراف پراكنده مي‌شوند، «همج رعاع» مي‌گويند؛ يعني اينها چون از خودشان مايه و ريشه‌اي ندارند، دائماً به دنبال صداها و حركت‌ها و امواجي هستند كه در جامعه ايجاد مي‌شود و از خود هيچ گونه اراده‌اي ندارند.اينها نه تنها اهل تشخيص نيستند، بلكه به دنبال تشخيص هم نمي‌روند. «اتباع كل ناعق» يعني اينها با كوچكترين صدايي به اطراف پراكنده مي‌شوند و مانند شجره طيبه‌اي نيستند كه «اصلها ثابت و فرعها في السماء» باشد. اما تأكيد ما در اين جلسه، بيشتر بر دسته اول، يعني عالم رباني است. عالم به كسي گفته مي‌شود كه مراحلي را طي كرده است؛ به گونه‌اي كه مي‌تواند مسايل را درك كند و در مورد آنها اظهار نظر نمايد. ولي رباني بودن به چه معناست؟ آيا معناي عالم رباني بودن اين است كه افراد فقط علوم ديني و فقهي بخوانند؟! كلمه رباني، منسوب به رب است. يكي از صفات بزرگ خداوند، بعد از خالق بودن، ربانيت اوست. خداوند «رب العالمين» است. عالم رباني هم كسي است كه به خدا نسبتي دارد؛ يعني جنبه الهي علم را فراموش نكرده، علم را براي خدا كسب مي‌كند. لذا ممكن است كسي فيزيكدان هم باشد، اما چون به علم با اين جهت ربانيت الهي نگاه مي‌كند، و عالم را از وجود خداوند جدا نمي‌داند، عالم رباني باشد؛ ولو اينشتين باشد و علم او علم فقه نباشد. البته اين به تنهايي كافي نيست. رباني بودن به اين است كه انسان در مسير زندگي هم مسأله ربوبيت الهي را مورد توجه قرار دهد؛ يعني هم به مبدأ و هم به معاد توجه داشته باشد؛ به عبارت ديگر بايد مسير حركت، مسير الهي باشد وگرنه اگر انسان در طول مسير، خدا را فراموش كند، ديگر رباني نخواهد بود؛ مثل كساني كه اعتقاد به خداوند دارد اما در مقام علم، گويا كه خدايي در عالم اعتقاد ندارند. نكته ديگري كه در رباني بودن مطرح است، اين است كه همان‌گونه كه خداوند متعال، در تربيت موجودات عالم، لطف و اثر دارد و همه موجودات در ظلّ ربوبيت الهي در حركت و تكاملند، عالم رباني نيز عالمي است كه ديگران در مسير سايه او در حركت و تكامل باشند. خلاصه، به تعبيري كه در روايات آمده، اينها ايتام و بريدگاني را كه پدر علمي ندارند تا آنها را سرپرستي نمايد، سرپرستي مي‌كنند. لذا در روايات دارد كه به ايتام آل محمد توجه داشته باشيد؛ يعني آنهايي را كه پدر علمي ندارند، مورد توجه قرار دهيد. واضح است كه اين راهنمايي، راهنمايي معنوي است، نه راهنماي مادي كه مثلاً يتيمي را از نظر غذا سرپرستي كنيم. يكي از پدراني كه ما داريم، معلم است. معلمي كه به فكر فرزندان خود و تعليم آنها باشد، عالم رباني است لذا من به آقايان طلاب هم گفتم كه شما اگر بخواهيد عالم رباني باشيد، هم توجه به خدا و آخر مسير داشته باشيد و هم سعي كنيد در اين مسير عده‌اي را همراهي كنيد و زير پوشش خود قرار دهيد؛ مثلاً اگر يك هم كلاسي داشته باشيد كه از نظر علمي نياز به كمك دارد دلسوزي كنيد و به او كمك نماييد. عالم رباني آن عالمي است كه تنها به فكر خود نباشد و اگر به عالم معنا و عرفان هم وصل شود، باز از اين عالم ماده نبُرد و زيردستان خود را مورد توجه و عنايت قرار دهد. پس عالم رباني داراي سه بعد مي‌شود: يكي بعد توجه به مبدأ عالم؛ اگر وارد باغي شديد و گلي ديديد، تنها به اين گل نگاه نكنيد؛ به آن باغباني هم كه گل و باغ را آراسته، توجه داشته باشيد. مرحله بعد اين كه اين باغ براي چه آراسته شده است؟ و بعد هم در مسيري كه مي‌رويد، گلها را لگدكوب نكنيد. خوب، ان شاء الله كه از اين كلام نوراني مولا اميرالمومنين علي (ع) استفاده كنيم و در اين ايام، اگر هم عالم رباني نيستيم، در مسير «تعلم علي سبيل نجاه» باشيم كه اگر غير از اين باشد، عمر خود را تلف كرده‌ايم. ان شاءالله همه شما در تحصيل ملكات، بيشتر از سابق موفق باشيد.
