معرفي کتاب رجال کشِّي به بهانه چاپ جديد - معرفی کتاب «رجال کشی» نسخه متنی

کتاب ماه دين ـ شماره 78-79،فروردين و ارديبهشت 83

معرفي کتاب رجال کشِّي به بهانه چاپ جديد

دکتر محسن قاسم پور

▪ رجال کشّي

▪ محمد بن عمر بن عبدالعزيز کشي

▪ سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1382

محمد بن عمر بن عبدالعزيز کشّي (متوفي حدود 385) از رجاليان موثق و معاصر روزگار کليني و ابن قولويه قمي است . به گزارش معالم العلماء ابن شهر آشوب و قاموس الرجال محقق شوشتري, کتاب رجال کشي به (( معرفة الناقلين عن الائمه الصادقين )) يا (( معرفة الرجال )) معروف بوده که اکنون اصل اين کتاب وجود ندارد. آنچه در حال حاضر از کتاب کشي معروف و موجود است ، برگزيده اي است از اين اثر که (( شيخ الطائفة)) محمد بن حسن طوسي به شاگردانش املا کرده است اين گزارشي است که سيد بن طاووس از اصل و برگزيد? کتاب رجال کشي داده است ( مستدرک الرسائل ، چاپ قديم ج 3, ص 751 ) نامي که شيخ طوسي يا احتمالا شاگردان او به اين کتاب رجالي دادند (( اختيار معرفة الرجال )) است . اختيار معرفة الرجال پيش از اين در 1348 هنگام برگزاري کنگره هزار? شيخ طوسي به همت حسن مصطفوي در دانشگاه مشهد به چاپ رسيد. چاپ حسن مصطفوي با يادداشت استاد محمد واعظ زاده خراساني و تحقيق خود محقق است که د ر آن زندگي کشّي، مشايخ او, رجال کشي و نسخه هايي که براساس آن ، محقق تحقيق خود را بدان مستند ساخته, بررسي شده است . اختيار معرفة الرجال در بهار 1382 با تحقيق و تصحيح محمد تقي فاضل ميبدي و ابوالفضل موسويان به همت سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به چاپ رسيده است. اين چاپ امتيازات و ويژگي هايي دارد. مقدم? محققان که در آن به چاپ هاي قبلي رجال کشي اشاره شده ، اقدام ميرزا حسن مصطفوي, ارج نهاده و ضمن آن ضرورت تحقيق مجدد اين کتاب را يادآور شده است . به ويژگي هاي تحقيق جديد اين اثر رجالي, در هفت بند اشاره شده است ... از جمله ذکر شرح حال اجمالي رواة و محدثاني ک در عناوين آمده اند و احياناً راوياني که در اسناد قرار دارد، با مراجعه به کتب ديگر رجالي از جمله رجال شيخ و نجاشي ... در پانوشت ها (ص 31)؛ توضيح تاريخچه و عقايد نحله ها و فرقه هاي مذهبي و کلامي مذکور در کتاب رجال کشي با استناد به کتب ملل و نحل ( ر.ک ص 578در معرفي حشويّه، ص 512 درباره واقفيه و مانند آن ... )، مقايس? روايات کشي با روايات کتب ديگر مانند معجم رجال الحديث (آيت الله خوئي ) يا قاموس الرجال ( محقق شوشتري ) يا نسخه اي که در اختيار ميرداماد بوده که بر آن تعليقه زده است يا در کتب روايي ديگر؛ رفع ابهام برخي واژه ها با مراجعه به کتب لغت. (ر.ک . ص 134 ، 139 و مانند آن ) . محققان اين اثر مهم رجالي مهم رجالي در مقدمه خود افزوده اند : (( فهرستي که استاد مصطفوي در آخر کتاب با دست نوشته آورده بود هر چند جامع و در نوع خود بي نظير بود و لذا به همان صورت حفظ شده است ولي کتاب داراي نماي? کامل نبود )) (ص 31)؛ فهرستي که به آن اشاره شده فهرستي است که از آدم بن محمد قلانسي بلخي آغاز شده و تا يونس بن يعقوب ادامه يافته است . در چاپ استاد مصطفوي فهرست ديگري با عنوان (( الکني و الالقاب المستعمله في الکتاب )) از ابن ابي حمزه = علي بن ، تا ((الوشاء = حسن بن علي وجود دارد که در چاپ جديد ذکر نشده است همچنين فهرست هاي (( الاقوام و القبائل و الملل و النحل )) که از (( ال ابي طالب )) شروع تا (( اليهود )) ادامه مي يابد و نيز فهرست (( الامکنه و البلاد )) ، فهرست (( المطالب و الموضوعات )) عيناً در دو چاپ موجود است. فهرست آيات و فهرست اشعار, دو فهرستي است که در چاپ جديد اضافه شده است. در اين جا بايد به تلاش جستجوگرانه و از سر تتبع محققان چاپ جديد اين کتاب تأکيد کرد. پاورقي هاي سودمند و تعليقات مفيدي که بر اين چاپ جديد افزوده شده محققان و علاقه مندان حوز? علم رجال را خرسند و بهره مند کرده است. از نظر محققان اين اثر, مزاياي اين چاپ تحقيقي در بخش فهرست اين بوده که عناوين کتاب به تربيت الفبا در ابتداي کتاب فهرست شده, آيات قرآن که در لابه لاي روايات آمده بود فهرست گرديده ، اشعاري که در متن وجود داشت به ترتيب حروف الفبا فهرست شده است و بالاخره براي سهولت مراجعه به متن، اسامي شخصيت‌ها صرف نظر از نام اشهر آنان هم با کنيه و هم با لقب فهرست شده است . بدون ترديد کوشش محققان با ويرايش جديد در نشر مجدد رجال کشي معروف به اختيار معرفة الرجال, در خور تجليل و سپاس است. اما فضل تقدم استاد مصطفوي در چاپ اين کتاب ارزشمند رجالي نيز نبايد از نظر دور داشته شود به ويژه آنکه بنا به يادداشت استاد واعظ زاده خراساني طي سال‌ها رنج, کتاب رجال کشي را که مشوش و مملو از اشتباه بود با نسخ قديمي مصحح مقابله کرده اند و به گفت? خود استاد مصطفوي آن را از حدود چهار هزار غلط چاپي موجود در چاپ بمبئي نجات داده اند . (رجال کشي چاپ دانشگاه مشهد, ص9).